به گزارش اجاره دبیر ستاد توسعه زیست فناوری با اشاره به مشاجرات گسترده در عرصه تولید محصولات تراریخته با اشاره به اینکه برای من خیلی سخت است که مشاهده کنم فناوران این حوزه به سمت تولید گل های زینتی هدایت می شوند و رغبتی برای وارد شدن به معیشت مردم ندارند، اظهار داشت: اقتصادهایی هستند که اجازه نمی دهند زیست فناوری که یک فناوری اقتصادی می باشد، در کشور رشد کند.
دکتر مصطفی قانعی در گفتگو با ایسنا با اشاره به قوانین موجود در حوزه زیست فناوری، اضافه کرد: قوانینی که هم اکنون در کشور داریم، وزارت بهداشت را مکلف کرده است که غذاها و محصولاتی که بسته بندی می شوند را تست و از سلامت آن اطمینان حاصل کند تا به بازار عرضه شوند.
وی با اشاره به اینکه در این تست مواردی همچون میزان آرسنیک و نیترات مورد بررسی قرار می گیرد، اشاره کرد: در این آزمون وزارت بهداشت کاری به فرآیند تولید ندارد و تنها محصول نهایی را مورد تست قرار می دهد، ولی زمانی که این نهاد فرآیند تولید دارو را پیگیری می کند، تنها محصول نهایی برایش مهم نیست و باید GMP و فرآیند تولید را هم مورد ارزیابی قرار دهد و اگر دارویی این فرآیند را طی نکرده باشد، حتی اگر محصول بی اشکال باشد، قابل قبول نیست.
قانعی به عملکرد وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه اشاره نمود و خاطرنشان کرد: این وزارتخانه تنها مسؤول تولید بیشتر است و فرآیند تولید به این نهاد واگذار نشده است، ولی این سوال مطرح می شود که چه کسی و چه نهادی مسؤول فرآیند تولید است؟
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری به صورت نمونه به محصول سیب زمینی اشاره نمود و با اشاره به اینکه این محصول به صورت فله ای خریداری می شود و بسته بندی شده نیست، اشاره کرد: این محصول در داخل زمین کشت می شود و اگر به این محصول نیترات زیاد داده شود، محصول مشکل دار می شود؛ ولی همین ماده باعث رشد سریع تر سیب زمینی خواهد شد و این امر مرتفع شدن کمبود سیب زمینی را به دنبال دارد، ولی آیا محصول تولیدشده سالم است؟
به گفته وی، بر مبنای اعلام وزارت بهداشت در صورتیکه سیب زمینی بسته بندی شود، مورد ارزیابی قرار می گیرد.
قانعی افزود: ستاد زیست فناوری درصدد است تا جای خالی این حلقه تولید را پر کند، به این صورت که باید از آغاز فرآیند تولید یعنی از زمان انتخاب بذر، که باید شناسنامه دار باشد، زمین و فرآیند تولید و همینطور خروجی آن باید دارای استاندارد باشد. اگر می خواستیم این فرآیند را در دولت شکل دهیم مجدداً اختلافات شروع می شد، از این رو این امر را در بخش خصوصی پیگیری کردیم.
وی در این باره توضیح داد: به بخش خصوصی اعلام کردیم که شبکه ای در این زمینه ایجاد کند و هر کسی این فرآیندها را رعایت کرد، محصول را در سبد این شبکه قرار داده و اگر رعایت نکرد، رد شود و از دولت هم درخواست کردیم که فردی اگر فرآیند تولید را رعایت کرد و هزینه تولید بالا می رود، اجازه دهد که این محصول یا مشمول قیمت گذاری نشود و یا مشوق هایی داده شود تا این فرآیندها شکل بگیرد.
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری در مورد نقش این ستاد در فرآیند تولید محصول، توضیح داد: کسی که می خواهد فرآیند سالم کشت محصولات کشاورزی را طی کند، چاره ای ندارد جز آنکه از علم زیست فناوری استفاده نماید. یعنی اگر وقتی اعلام می شود از سم استفاده نشود، کشاورز باید از زیست مهارگرها استفاده نماید، وقتی مقرر است کود شیمیایی استفاده نشود، باید اصلاح نژاد صورت گیرد و از نهالی استفاده گردد که رشد و محصول آن خوب باشد. رعایت این نکات سبب می شود دانش زیست فناوری کشش بازار پیدا کند و تولید بذر مرغوب مقرون به صرفه خواهد شد.
قانعی، حرکت به سمت گلخانه های بدون خاک و رعایت GMP را از دیگر مزایای استفاده از فرآیند تولید محصول با کیفیت دانست و اضافه کرد: اگر کشور بر این مدار قرار گیرد، صادرات محصولات سالم آغاز می شود، چون دنیا مایل است که بداند محصول کشاورزی با چه فرآیندی کشت شده و چه کسی بر تولید نظارت کرده است.
شبکه “شمس” برای ترویج رتبه بندی محصولات سالم کشاورزی
وی با اشاره به راه اندازی شبکه “شمس” (شبکه محصول سالم) از جانب ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری با هدف توانمندسازی، حمایت، ترویج و رتبه بندی محصولات سالم کشاورزی و بازارسازی، بازاریابی و فروش این محصولات برای ارتقای سلامت و حفظ ایمنی غذایی، اظهار داشت: وزارت بهداشت این شبکه را پذیرفته است و بر مبنای زیر ساخت های آزمایشگاهی مبادرت به ارزیابی محصولات کشاورزی می کند و هرکدام از محصولاتی که ناسالم باشد، از این شبکه خارج می شوند.
قانعی با تاکید بر اینکه برای وارد شدن محصولات به این شبکه باید اصولی رعایت شود، اضافه کرد: تولید محصول سالم کشاورزی تکلیف این ستاد نیست، ولی ما مشاهده می کردیم که افراد چه محصول سالم تولید می کردند و چه غیر سالم، بازار رغبتی برای آن نشان نمی دهد، از این رو ایجاد با این شبکه علاوه بر آنکه محصولات سالم ارزش گذاری می شود، برای فناوری های مورد استفاده، بازارسازی هم صورت گرفته است.
به گفته وی دنیا برای پذیرش محصولات کشاورزی، استانداردهایی قائل هستند و از ما هم محصولاتی که دارای استاندارد باشند، می خواهد؛ این استانداردها بر مبنای قوانین کشورها تنظیم می شود، به گونه ای که امکان دارد کشوری اجازه ورود محصولات تراریخته را ندهد و کشوری با پذیرش استانداردهایی اجازه وجود محصولات تراریخته را بدهد.
ستاد و محصولات تراریخته
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری، توسعه فناوری را همچون اهداف این ستاد نام برد و خاطرنشان کرد: از این رو در حوزه مهندسی ژنتیک کاری که باید انجام دهیم، دستکاری و دست ورزی ژن ها است. همه هنر زیست فناوری همین است و اگر بگوییم این فناوری را نمی خواهیم، باید این فناوری را تعطیل نماییم.
قانعی با تاکید بر اینکه ایران این فناوری را پذیرفته و این فناوری در سرفصل نقشه جامع علمی کشور جزو اولویت های “الف” تعریف شده است، اشاره کرد: برای توسعه این فناوری هم در ذیل معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری ستادی بوجود آمده است و این نشان داده است که کشور نمی خواهد از یک حوزه فناوری محروم شود.
وی با اشاره به اینکه برای رسیدن به این هدف نیاز به تربیت دانشمندان این حوزه است، افزود: برای این منظور کشور هزینه و مبادرت به راه اندازی پژوهشگاهی در حوزه ژنتیک کرده است؛ چراکه کشور این فناوری را بعنوان یک رشته اثرگذار پذیرفته است.
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری افزود: آنجایی که مقرر است این فناوری به عرصه زندگی مردم وارد شود و در اراضی کشاورزی، کشت شود، قوانینی برای آن وضع شده، ضمن آنکه شورای ایمنی زیستی به راه افتاده است و در صورت تأیید، محصولات تراریخته به تجاری سازی می رسد، در غیر این صورت یا استانداردهای آن پاس باید شود و یا اشکالات موجود مرتفع شود تا مجوزهای آن برای ورود به عرصه تجاری سازی صادر شود.
قانعی با اشاره به اینکه حدود ۶ سال است که مبحث تراریخته ها در کشور مطرح شده، با طرح این سوال که خروجی این ۶ سال بحث چه بوده است، اشاره کرد: با همه بحث هایی که شد، میزان واردات محصولات تراریخته ما به میزان ۶ سال قبل و حتی بیشتر شده است و هیچ کسی دغدغه واردات محصولات تراریخته را ندارد، ولی در زمینه تولید ترایخته، حتی یک محصول از این نوع به بازار وارد نشده است.
وی با اشاره به اینکه در چنین شرایطی، کشور در حوزه مدیریتی گرفتار مشکل شده است، افزود: هم اکنون ما هیچ محصولی تولید نکردیم و از جانب دیگر اعلام می شود که به مردم اطلاع رسانی شده است، ولی این سوال مطرح می شود که چه میزان فروش محصولات تراریخته کاهش یافته و چه میزان از واردات این محصولات کم شده است.
قانعی افزود: در این زمینه به یک باره اعلام می شود که محصولی دارای عیبی هست، ولی مگر دنیا به دنبال عیب محصولات بوده است؟ همه کشورها به دنبال اقتصاد هستند. کشورها به دنبال این هستند که چگونه می توانند با قیمت کمتر شکم مردم را سیر کنند و از چه فناوری برای آن استفاده کنند، بر این اساس تکنولوژی تراریخته را برای این منظور به کار گرفته اند و اگر در آینده بتوانند با تکنولوژی دیگری محصولات ارزان تری تولید کنند، اساساً همان فناوری را به کار می گیرند.
وی با اشاره به اینکه حتی اگر ما هم تولیدکننده این فناوری باشیم، دنیا خریدار آن خواهد بود، اظهار نمود: این وظیفه دولت ها است که معیشت مردم را تأمین کنند و فناوری زیست فناوری یک فناوری اقتصادی می باشد و زمانی که عدم ورود محصولات تراریخته اعلام شد، با طرح این سوال که “آیا حاضر هستید روغنی که الان مردم خریداری می کنند با ۵ برابر قیمت خریداری کنند” حاضر به واردات محصولات تراریخته شدند!
قانعی همینطور به جهت گیری های صورت گرفته برای پیشگیری از واردات “ذرت” تراریخته اشاره نمود و خاطرنشان کرد: بهتر است پیش از هر نوع تصمیم گیری ها، در مورد فلسفه وجودی این محصولات تفکر شود و اگر از واردات این محصولات ممانعت به عمل می آید، ببینند که آیا راهکارهای جایگزین برای آن محصولات به گونه ای که هم معاش مردم و هم خوراک آنها تأمین شود، در اختیار داریم یا خیر.
دبیر ستاد زیست فناوری، با اشاره به اینکه هر چیزی به اقتصاد متصل شد، باید بدانیم که با زبان اقتصادی چگونه می توانیم با آن رفتار نماییم، اظهار داشت: امروزه کشاورزی، با مدرن شدن و بیوتکنولوژی فعال است و اینکه امروزه ما در حوزه کشاورزی تبدیل به واردکننده شدیم، به این علت است که ما از فناوری استفاده نمی نماییم و در این حوزه سنتی عمل کرده ایم.
کنترل شدید داخلی و سهل گیری واردات
قانعی با اشاره به اینکه در حوزه دارو این مسائل به خوبی درک شد، در این باره توضیح داد: در حوزه داروسازی مشاهده کردیم که اگر مقرر است دارویی وارد شود، کارشناسی آن دارو را چک می کند، ولی دیگر فرآیند تولید آنرا چک نمی کنیم؛ ولی زمانی که دارویی در داخل تولید می شود، هر روز مورد ارزیابی قرار می گیرد.
وی با اشاره به برخی گفته ها در زمینه مضرات کشت محصولات تراریخته در مزارع، افزود: با احتمالی که هنوز هیچ ادله ای برای اثبات آن عرضه نشده است، کشور را تبدیل به یک کشور واردکننده کردیم و ستاد توسعه زیست فناوری مسؤولیت کل این فرآیند را در اختیار ندارد، بلکه وزارت صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی و سایر نهادهای مربوط هم دخیل هستند و ستاد مسؤلیت فناوری آنرا بر عهده دارد.
قانعی با تاکید بر اینکه در چنین وضعیتی میل و اشتیاق توسعه فناوری در فناوران از بین رفت است، اظهار نمود: این امر باعث شد که طی این سال ها تنها ۸ شرکت زیست فناور تشکیل شود و این شرکت ها هم در حال تغییر حوزه فعالیت خود هستند و اگر این دعواها ادامه یابد این شرکت ها نابود خواهند شد! برای من خیلی سخت است که مشاهده کنم یک فرد فناور بر روی گل های زینتی تحقیق می کند که سودآوری زیادی دارد، ولی وارد فضای معیشت مردم نمی گردد.
وی حوزه گل های زینتی را حوزه ای سودآور با قابلیت صادرات توصیف کرد و اضافه کرد: گردش مالی این حوزه ۵ هزار میلیارد تومان است و چنین وضعیتی سبب شده تا شرکت های فناوری حوزه زیست فناوری به سمت این حوزه هدایت شوند.
قانعی افزود: بر طبق این واقعیات انتظار من این است که ستاد توسعه زیست فناوری به همراه شورای عالی ایمنی زیستی، تکلیف کشور را در این حوزه تعیین کند، به صورتی که فناوران نسبت به این حوزه اقبال پیدا کنند و زمانی که فناوران به این حوزه وارد شدند، می توان در این حوزه اولویت بندی کرد.
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری اشاره کرد: از نظر ما “پنبه تراریخته” مشکلی نداشت و به جای واردات پنبه تراریخت از پاکستان، می توان اجازه داد که در کشور کشت شود که ضمن تأمین اشتغال، این محصول در داخل کشور تولید می شود؛ ولی متأسفانه فضا به سمت موضوعاتی برده شد که فضای علمی در آن گم شد!
برچسب گذاری محصولات تراریخته
قانعی با اشاره به اینکه از پس از تصویب قانون ایمنی زیستی هیچ تحولی در کشور در این باره رخ نداد، اضافه کرد: شورای ایمنی زیستی در این زمینه اختیار کامل دارد و باید به صورت مرتب جلساتی را برگزار و به این امور رسیدگی کند.
وی با اشاره به برچسب گذاری محصولات کشاورزی، اظهار نمود: آزمایش های مربوط به تراریخته بودن محصولات برای کشوری که فاکتور ۸ و ۹ انعقادی را تولید می کند، کار پیچیده ای نیست؛ از این رو سازمان غذا و دارو پذیرفته است که این امر صورت گیرد، ولی برای محصولاتی که بسته بندی باشد و اگر فردی به صورت فله ای مبادرت به واردات محصولات کشاورزی کند، امکان برچسب گذاری نیست.
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری با اشاره به اعلام آمادگی ۱۰۰ درصدی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اظهار داشت: ما در عین حالی که این اقدامات را انجام می دهیم، باید ببینیم شورای ایمنی زیستی در این خصوص چه نگاهی دارد. هم اکنون شاهدیم با یک اظهار نظری محصولی از بازار جمع می شود و قیمت آن افزایش می یابد و مردم با مشکل برخورد می کنند.
قانعی با اشاره به چالش های باقیمانده سموم در محصولات کشاورزی افزود: ما به وضوح مشاهده می نماییم که نیترات موجود در محصولات کشاورزی با مردم چه می کند و این امری است که در منابع علمی آمده و وزارت بهداشت پذیرفته است که نیترات به سلامت مردم صدمه می زند، پس بهتر است ابتدا این مساله رفع گردد.
وی با اشاره به اینکه چنین مسائلی را ما اعلام نموده ایم، اظهار نمود: از دیگر اقداماتی که انجام دادیم، این بود که اعلام کردیم MTBE بنزین حذف شود و بایواتانول جایگزین آن شود. ایران جایگزین MTBE را دارد.
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری با تاکید بر اینکه لازم است تا منشأ صدمه رساندن به سلامت جامعه شناسایی شود، اشاره کرد: استفاده از کودهای زیستی اولویت اول ما است و محققان کشور هم به دانش فنی تولید کودهای زیستی دست پیدا کردند و لازم است مصرف کودهای شیمیایی را به یک سوم کاهش دهیم؛ چراکه دنیا این مساله را قبول کرده و کودهای زیستی ایران را هم خریداری می کند.
وی دستیابی محققان به مهارگرهای زیستی را از دیگر موفقیت های کشور در این حوزه دانست و خاطرنشان کرد: چرا از فروش سمی که صدمه رسان است، جلوگیری نمی گردد، چرا نسبت به آن واکنش نشان داده نمی گردد. شرایط به گونه ای است که بنظر می رسد نمی خواهند این فناوری در کشور شکل بگیرد. استفاده از فناوری زیستی به معنای کاهش مصرف سم در برنج است و اگر نگذاریم از این فناوری استفاده شود، مشکل فروش سم حل نمی گردد.
قانعی با بیان اینکه فناوری زیستی مشکل آفت کرم آغوز پنبه و ساقه برنج را مرتفع می کند، اظهار داشت: با این فناوری اساساً مصرف سم کاسته می شود و مشخص است که فروشندگان سم نگران از دست رفتن بازار هستند و این امر نشان داده است که اقتصادهایی نمی خواهند فناوری شکل بگیرد.
به گزارش اجاره به نقل از ایسنا، کمبود تولید غذا یکی از چالش های دنیای امروز است و طبق گزارش های انتشار یافته در دنیا ۸۰۰ میلیون نفر گرسنه هستند، ۵۶۲ میلیون نفر از گرسنگان دنیا در آسیا و اقیانوسیه زندگی می کنند و ۶۰ درصد از گرسنگان جهان را زنان می سازند، ضمن آنکه ۲.۶ میلیون کودک هر ساله بر اثر سو تغذیه می میرند.
افزایش تولید غذا تنها از راه به کارگیری فناوری های پیشرفته همچون زیست فناوری امکان پذیر است و بر این اساس تابحال ۱۸۵ میلیون هکتار از اراضی جهان به زیر کشت محصولات تراریخته رفته است. این سطح معادل ۱۰ درصد کل زمین های زراعی جهان و ۱۳ برابر کل زمین های قابل کشت ایران می شود.
پیشرفت های جدید در علوم زیستی به شناسایی ژن های پرارزش در موجودات زنده مانند ژن های ایجاد مقاومت نسبت به آفات و بیماری ها، خشکی و شوری منجر گردیده است. از این رو دانشمندان از این توانایی موجودات زنده در فرآیندی به نام مهندسی ژنتیک برای اصلاح گیاهان زراعی بهره برده اند و ارقام جدیدی تولید کردند که ضمن داشتن عملکرد بیشتر به شرایط نامساعد محیطی مانند کم آبی مقاومت داشته و به سموم شیمیایی هم نیازی ندارند.
بر اساس گزارش دکتر سید الیاس مرتضوی، عضو هیأت علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، کشورهای تولیدکننده محصولات تراریخته در سال ۲۰۱۵ به این شرح است:
بر اساس این گزارش، ۶ محصول “یونجه مقاوم به خشکی، علف کش و آفات”، “پنبه مقاوم به آفات و علف کش”، “ذرت مقاوم به خشکی، علف کش و آفات”، “سویای مقاوم به علف کش و آفات”، “چغندر قند مقاوم به علف کش و آفات” و “کلزای مقاوم به علف کش” در بازارهای جهانی عرضه شده است و مجوز تجاری سازی ۲۳ محصول تراریخته هم صادر گردیده است که به این شرح است:
ردیفمحصولویژگی۱اطلسیمقاوم به آفات۲گندممقاوم به علف کش۳توتونمقاوم به علف کش و آفات۴آرتیشومقاوم به بیماری و علف کش۵آلومقاوم به ویروس۶بادمجانمقاوم به آفات۷برنجمقاوم به خشکی، علف کش، آفات و غنی شده با ویتامین۸خربزه درختی (پاپایا)مقاوم به ویروس۹چمنمقاوم به خشکی و علف کش۱۰میخکگل آبی رنگ۱۱رزگل آبی رنگ۱۲نیشکرمقاوم به علف کش و آفات۱۳خربزهمقاوم به ویروس۱۴اوکالیپتوسمقاوم به خشکی۱۵گوجه فرنگیمقاوم به بیماری۱۶سپیدارمقاوم به بیماری، علف کش و آفات۱۷مندابمقاوم به ویروس۱۸لوبیامقاوم به علف کش، قارچ و ویروس۱۹فلفل دلمه ایمقاوم به ویروس و تأخیر در بلوغ۲۰سیبجلوگیری از قهوه ای شدن میوه۲۱کتانمقاوم به علف کش۲۲سیب زمینیمقاوم به بادزدگی، آفات و افزایش کیفیت غذایی۲۳کدومقاوم به علف کش و ویروسایالات متحده آمریکا بزرگترین مصرف کننده محصولات تراریخته در دنیا است.
