به گزارش اجاره با تغییر قیمت بنزین، بحث نظارت صحیح بر بازار عرضه محصولات و خدمات در سطح استان سمنان بار دیگر داغ شده است موضوعی که می تواند مستقیماً بر معیشت مردم تأثیرگذار باشد.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها؛ تغییر قیمت بنزین یا آنچه دولت می گوید اصلاح قیمت حامل های سوخت این روزها شائبه های فراوانی درباره قیمت سایر اجناس به خصوص اقلام ضروری در سطح کشور و به تبع استان سمنان عنوان شد موضوعی که نظرات مختلفی درباره آن وجود دارد.
عده ای معتقد هستند که با کنترل درست و صحیح بازار می توان اجازه رشد قیمت ها را نداد اما برخی هم بر این عقیده هستند که توان دولت در کنترل بازار هم حدّی دارد و بعد از مدتی این توان کاسته خواهد شد و افزایش قیمت بنزین وقتی با افزایش قیمت تمام شده اجناس همراه شود، قاعدتاً نمی توان جلوی گرانی را گرفت. از سوی دیگر این روزها علیرغم تاکید مسؤلان شاهد گرانی برخی کرایه های در بخش کرایه خصوصی هستیم که البته چاره ای هم برای رانندگان مسافرکش نگذاشته است.
کالایی گران نمی شود
در آخرین واکنش ها مریم عرب رئیس بازرسی و نظارت اتاق اصناف استان سمنان هم زمان با بیست و سوم آذرماه ۹۸ در جمع خبرنگاران بیان نمود: اجرای طرح سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین در ایام گذشته تاثیر قابل توجهی بر قیمت اقلام غذایی در این استان نداشت.
در صحبت های وی اما یک نکته دیگر هم وجود داشت «یک هزار و ۲۰۰ مورد بازرسی از واحدهای صنفی استان سمنان در ۴۵ روز گذشته انجام شد و ۱۰۰ مورد شکایت از واحدها به علت گران فروشی و درج نکردن قیمت بر روی کالا به ثبت رسید.» این نشان داده است که اولاً نظارت بر بازار تشدید شده و ثانیاً تخلفات هم رو به افزایش هستند پس این گزاره که بگوییم تغییر قیمت بنزین مطلقاً تأثیری بر بازار نداشته به نظر درست نمی آید.
خبرگزاری مهر استان سمنان اما در میزگردی با حضور چهار کارشناس غیرمسئول صرفاً ازلحاظ اقتصادی بدون هیچ قضاوتی به ابعاد تغییر قیمت بنزین در سطوح محلی مانند هشت شهرستان استان سمنان می پردازد و در این راه محمد عمودی کارشناس اقتصادی، علی رضا معصومی کارشناس جامعه شناسی، محسن ارزانی مدرس دانشگاه پیام نور و درنهایت حمیدرضا همتی از کارشناسان ناظر بر بازار صنعت معدن و تجارت ما را همراهی می کنند.
*آیا تغییر قیمت بنزین امکان دارد به گرانی ها دامن بزند؟
عمودی: نکته آن قدرها هم پیچیده نیست ابتدا باید گفت ما موضوعی در بازار داریم به نام قیمت تمام شده اقلام که باید با سودی منطقی از جانب عرضه کننده همراه باشد و کالا را در سبد خانوار بگنجاند، حال فکر کنید کرایه ای که بر این اقلام افزوده می شود گران تر شود درنتیجه قیمت تمام شده اقلام هم بیشتر می شود آیا کاسب حاضر است کرایه را از جیب داده اما قیمت را افزایش ندهد؟ یا به عبارت دیگر آیا کاسبی حاضر است به جای ۱۵ درصد سود سه درصد سود کند و مابقی را برای کرایه بدهد؟ اگر پاسخ دولتی ها مثبت است با این تحلیل می شود گفت بله؛ می توان قیمت ها را ثابت نگه داشت.
از طرف دیگر فشار آوردن دولت به جهت اینکه قیمت ها افزایش پیدا نکند حتی با گرانی نرخ کرایه سبب بروز برخی تخلفات هم می شود که مردم متضرر می شوند چونکه راه دیگری در مقابل تولیدکننده یا خدمات دهنده نیست. برای مثال بسته بیسکویتی را در نظر بگیرید که در آن ۱۰ عدد بیسکوئیت قرار دارد و قیمت تمام شده آن یک هزار تومان است و با احتساب کرایه و سود مغازه دار یک هزار و ۲۰۰ تومان فروخته می شود یعنی هر عدد بیسکوئیت ۱۲۰ تومان.
حال مقرر است بنزین گران شده و کرایه بیشتری بر این جنس حساب شود تا هر عدد بیسکوئیت ۱۳۰ تومان قیمت گذاری شود درنتیجه اگر دولت فشار نظارتی خویش را مضاعف کند آیا راهی جز اینکه بسته بیسکوئیت در تولیدات جدید به جای ۱۰ عدد، ۹ عددی باشد برای تولیدکننده باقی می ماند؟
*تأثیر اجتماعی و روانی نادیده گرفته نشود
معصومی: درست است؛ نکته ای که این روزها کمتر مسؤلان درباره آن صحبت می کنند مبحث بار اجتماعی و روانی افزایش قیمت بنزین است. حافظه تاریخی مردم نشان داده است هر وقت بنزین گران گردید همه اقلام در کشور گران شدند. مردم به یاد می آوردند که هر شاخص اقتصادی در کشور تغییر کند اقلام گران می شوند و سابقه ندارد چیزی ارزان شود درنتیجه بیشتر نگرانی شان روانی است.
من ندیده ام که مثلاً در همین استان سمنان یک مسئول حتی درباره این فشار روانی گرانی و شائبه آن صحبت کند مدام درباره کنترل بازار نکاتی بیان می شود بدون اینکه در نظر بگیرند گرانی یک بعد روانی هم دارد که بعضاً خطرناک تر از گرانی فیزیکی خواهد بود.
مردم با تغییرات حامل های انرژی به شکلی ذهن خودشان را آماده گرانی محصولات می کنند و این متأسفانه در کشورمان ریشه دوانده است، قبل از هر گرانی مردم اولین کاری که می کنند به خرید اقلام و انبار آنها روی می آوردند که خود تقاضا را زیاد می کند و همین مساله التهاب بازار را به دنبال دارد درنهایت باید گفت دولت باید فکری برای تفکر گرانی در میان مردم کند نه خود گرانی.
*برخی هم اما معتقد هستند این کار درست بود
همتی: افزایش قیمت بنزین در شرایط فعلی، چندان تورم زا نیست. هم اکنون، ما در انتها یک روند تورمی قرار داریم و قیمت بنزین نسبت به قیمت سایر کالاها و خدمات، کمتر رشد کرده است. درست است که ما هنوز تورم داریم، اما دلیل آن افزایش قیمت بنزین نیست، بلکه کسری بودجه دولت و افزایش حجم نقدینگی عامل تورم هستند و بنزین باید پیش از این ها افزایش قیمت را تجربه می کرد. از سوی دیگر باید گفت این کار به کاهش قاچاق سوخت هم منجر خواهد شد.
از طرف دیگر باید گفت افزایش قیمت سوخت و پرداخت یارانه آن سبب می شود تا رفاه مردم افزایش یابد و راهکار کنترل بازار هم ارتقای روش ها و کمک گرفتن از مردم است یعنی همین رویه ای که امروز صنعت معدن و تجارت در دستور کار دارد که باید تقویت شود و ما شاهد حضور پررنگ تر بازرسان افتخاری و مردم در زمینهٔ نظارت بر بازار باشیم.
ارزانی: به هیچ وجه افزایش قیمت سوخت کاهش مصرف و قاچاق را شامل نمی گردد، به دو دلیل، نخست اینکه هنوز هم قیمت بنزین با کشورهای همسایه متفاوت است پس اگر قاچاقچی بنزین سه هزار تومانی هم بخرد باز می تواند در بیرون کشور آنرا سه برابر بفروشد که تا قبل آنرا ۹ برابر می فروخت و ثانیاً آمارها نشان می دهند که هیچ گاه افزایش قیمت سبب کاهش مصرف چیزی نشده است پس باید گفت نه مصرف کاسته می شود و نه قاچاق!
دولت باید از دیگر حربه ها استفاده می کرد و گرانی بنزین باید آخرین راهکار می بود اما متأسفانه نخستین راهکار شد! دولت کافی بود یک یا دو معافیت مالیاتی که این روزها جز فساد و رانت چیزی برای کشور نداشته است را برمی داشت و تمام درآمد موردنیازش تأمین می شد و بر گرده مردم هم فشار نمی آمد.
از طرف دیگر مردم عملکرد دولت را دیده اند، از دولت اول احمدی نژاد تا امروز کدام تصمیم از جانب دولت مردان گرفته شده که به نفع مردم بوده باشد؟ ما با دولت هایی سرکار هستیم که بدون فکر فقط چیزی را مصوب می کنند که نه درباره پیامدهایش فکر می کنند نه اصلاً کار کارشناسی در قبال آن صورت می دهند.
*به قیمت ها بازگردیم باید چطور بازار را نظارت کرد؟
همتی: اگر هدف بازار مردم هستند چرا همین مردم هم بر بازار نظارت نکنند؟ باید از بازرسان افتخاری کمک گرفت و مردم را در جریان امور گذاشت و سامانه هایی مانند ۱۲۴ را هم ترویج کرد تا مردم خودشان به بهترین نحو کار نظارت را انجام دهند چونکه هر جا کار را به مردم سپرده ایم همیشه بهترین نتیجه را گرفته ایم.
عمودی: باید دو نکته را بگویم ابتدا اینکه اصلاً دولت نه توان نظارت بر بازار را دارد و نه نیروی کافی، درنتیجه اینکه بگوییم بازار در مشت دولتی ها است موضوعی اشتباه به نظر می آید، برعکس آنچه دولت در همین استان سمنان ادعا می کند اصلاً کنترلی بر بازار ندارد.
مردم مگر یادشان نیست همین دو ماه پیش گوجه فرنگی کاران شاهرودی محصولاتشان را یک هزار تومان می فروختند و برخی شان هم اصلاً گوجه ها را جمع نکردند چونکه نمی صرفید و برخی هم به نشانه اعتراض آنرا جلوی در فرمانداری برده و در جوی آب ریختند؟ پس چرا امروز گوجه در همان شهر شاهرود ۱۳ هزار تومان است! این نشان داده است که اصلاً نه دولت در وجه مثبت بازار و نه در وجه منفی بازار اصلاً به حساب نمی آید به عبارت دیگر مدت ها است که همه چیز از کنترل دولت خارج شده است.
معصومی: بااینکه از مردم کمک بگیریم موافق نیستم و بنابراین ابتدا باید گفت در بحث مشارکت های مردمی و مدنی باید یک بده بستان شکل بگیرد، یعنی شما برای مردم باید کاری کرده باشی که توقع داشته باشی برائت کاری کنند به عبارت دیگر اینکه فقط از مردم توقع داشته باشی با دولت همراه باشند اما دولت هیچ اقدامی نکند امری اشتباه است.
موضوع بعد اینکه مردم یعنی چه کسانی؟ مگر همین کسبه محل و مشتریانشان مردم نیستند؟ اینکه صنعت معدن می گوید از مردم برای نظارت بر بازار استفاده می نماییم یعنی قرار دادن طیف های مردمی روبروی هم! اگر خدایی ناکرده این مسائل به اختلافی دامن بزنند صنعت معدن جوابگو است؟
از سوی دیگر امنیتی کردن فضا اساسا نتیجه منفی می دهد، اینکه کسبه فکر کنند مدام زیر نظر هستند یک نوع احساس خلاف کردن می کنند انگار همه چیز درست است و فقط این کاسب است که مثلاً گوجه را ۱۳ هزار تومان می فروشد پس خلاف کار است! درحالی که این کاسب هم مردم است او هم در این جامعه زندگی می کند او هم باید برای همین گوجه ۱۳ هزارتومانی ۱۱ هزار تومان پول بدهد تازه هدر رفت و له شدن و از بین رفتن بار هم وجود دارد درنتیجه سازوکاری غیر از تشدید نظارت بر بازار باید باشد. مثلاً مشوق ها برای کسانی که انصاف را رعایت می کنند بتواند مثلاً تسهیلات چهار درصد پنج میلیون تومانی چهارساله دریافت نمایند.
* دولت اشتباه کرده است؟
ارزانی: دولت کار اشتباهی را رقم زد و حالا می خواهد باکار اشتباه تری آنرا جبران کند. وقتی قیمت تمام شده یک کالا گران تر دربیاید چه شما نظارت نکنید و چه شما با نیزه آهنی هم جلوی مغازه کاسب نگهبانی بدهی بازهم او مجبور است قیمت جنسش را افزایش دهد چونکه برای آن پول بیشتری پرداخت کرده است.
این نوعی زورگویی است اما چاره چیست؟ چاره را باید در بالادست یافت نه در پایین ترین قسمت یعنی بازار یک شهرستان مانند سمنان، دامغان و … هر وقت بتوانیم بالادستی هایمان را نظارت نماییم پائین دست خودش درست می شود.
به جای اینکه بر ۳۰ هزار واحد صنفی استان سمنان نظارت نماییم بر یک وزارتخانه صنعت معدن نظارت می نماییم، به جای اینکه بر کرایه تاکسی های شاهرودی نظارت نماییم بر سازمان حمل و نقل نظارت نماییم، اینکه راحت تر است، متأسفانه دولت سقف هرم را که کوچک است رها کرده و نظارت را در پایین ترین و البته پهن ترین جای هرم جامعه می خواهد اجرا نماید. کل صنعت معدن استان سمنان روی هم ۲۰۰ نفر نیرو ندارد درحالی که ۳۰ هزار واحد صنفی در استان سمنان دارای مجوز هستند!
همتی: مردم غالباً متوجه نیستند اما دولت مجبور به انجام این امر بود، اجبار کلمه ای است که این روزها مردم معمولاً آنرا نادیده می گیرند در نتیجه تقصیر دولت نبوده و نیست. همینطور مگر دولت به تنهایی درباره این امر تصمیم گرفته است؟
*راهکار برون رفت از این شرایط چیست؟
عمودی: در نظر داشته باشید که عید نوروز در پیش است و تورم روزهای آخر سال خواه ناخواه وجود دارد، یکی از راهکارهای برون رفت از وضعیت این است که دولت به جراحی اقتصادی دست بزند و دوم با فساد روبرو شود که این خود اول نیازمند این است که ما بدانیم اصلاً نیازمند جراحی اقتصادی هستیم!
گویا در این بخش گرفتار مشکلیم و آقایان در همین استان سمنان هم نشانه های بیماری اقتصادی را نمی بینند. دلار گران می شود و به دنبال آن خودرو گران می شود، اما دلار ارزان می شود ولی همچنان خودرو گران می شود، بنزین بالا می رود خودرو گران می شود بنزین ارزان می شود ولی باز هم خودرو گران می شود! این یعنی چه؟
راهکار بلندمدت اما این است که به صورت منطقه ای آمایش اقتصادی داشته باشیم برای مثال در شاهرود به واسطه کشاورزی مدل خرید مردم بسته به پول ها و درآمدهایی دارد که از طریق کشاورزی دارند یعنی در ابتدای بهار خرید کم است، میانه تابستان با فروش محصولات کمی خرید افزایش می یابد باردیگر با پاییز خرید به صفر می رسد اما از شب یلدا تا فروردین یک باره خرید مردم ده ها واحد افزایش می یابد.
درنتیجه خرید کردن شاهرودی ها دارای یک نمودار است که یک اوج کوچک در تابستان و یک اوج بزرگ در زمستان دارد پس باید این روند را تغییر داد تا تقاضا در کل سال پخش شود یا در شهرهای دیگر همین طور که البته یک برنامه درست و صحیح میان مدت یا بلندمدت یک دهه ای می طلبد.
همتی: راهکار این است که مردم و بازاریان به شرایط تن داده و درست آنرا عملی کنند حمایت دولت بعنوان مجری این طرح های تغییر و تحول بهترین کاری است که از دست مردم برمی آید مردم امروز باید خودشان به مقابله با گرانی هم بپردازند.
در برخی کشورهای جهان بیشتر از ۷۵ درصد فسادها از جانب مردم و نهادهای مردمی کشف می شود و ۲۵ درصد سهم دولت و قوه قضائیه است در کشور ما مردم از کشف فساد پنج درصد هم سهم ندارند و همه چیز بر عهده قوه قضائیه و دستگاه های نظارتی است از جانب دیگر باید به اخلاق هم نگاهی دیگر داشته باشیم باید وجدان کاسبی داشت و قیمت ها را تغییر نداد. کمی رعایت اخلاق و همینطور قناعت می تواند ما را از این برهه رهایی دهد.
*آیا راهکاری وجود دارد؟
ارزانی: هیچ راهی نیست جز اینکه دولت یا بنزین را به شکل اول بازگرداند و همین یارانه ای که می دهد هم بردارد چونکه پول پاشی نه تنها وضعیت مردم را بهتر نمی کند بلکه آنها را ناتوان تر هم می کند. دولت مانند کسی که خودش را گول می زند عمل کرده است، ظاهراً وضعیت خوب است اما در ازای آن جامعه امروز گرفتار التهاب است. امروز خیلی اقلام کم یاب شده اند مصالح ساختمانی گران شده اند، لوازم آرایشی و کرایه تاکسی ها حتی اینترنتی ها هم گران شده است، یا دولت این ها را نمی بیند یا می بیند و مبحث چیز دیگری است.
موضوع بعد اینکه دولت به جای اینکه در جیب مردم دست کند باید از جاهای دیگر منبع درآمد داشته باشد مثلاً معافیت مناطق ویژه یا آزاد به چه دلیل است؟ مگر جز این است که به پشتیبانی از تولیدکننده بپردازیم؟ پس چرا روزبه روز وضعیت تولید خراب تر می شود؟ مگر جز این است که این مناطق آزاد جز رانت و فساد چیزی برای کشور نداشته اند؟ ارز نیمایی و دولتی و ۴۲۰۰ تومانی و همه و همه جز رانت و فساد چه چیزی برای ما داشته اند؟
مگر این ارزها به جای اینکه در جیب کسی باشند که دارو سرطان خارجی برای بچه اش می خواهد در جیب برخی آقازاده ها خرج عطر و اودکلن و ساعت نمی شوند؟ هنرمندی که ساعت ۳۵۰ میلیون تومانی در دست دارد از مالیات معاف است اما راننده تاکسی باید مالیات بدهد.
دولت به جای مبارزه با این دونرخی ها و معافیت ها جالب است که خود هرروز یک چیزی را دونرخی می کند مثل بنزین! رئیس جمهور شاید حافظه خوبی نداشته باشد اما مردم می دانند که همین فرد در تلویزیون اعلام نمود که بنزین دونرخی رانت است و فساد می آورد چطور شد آن موقع فساد آور بود امروز باعث رهایی اقتصاد از مشکلات است!
عمودی: باید بپذیریم که تعدد صفرها، افرایش فساد، عادت کردن گوش مردم به ارقام چند هزار میلیارد تومانی و … همه نشانه های بیماری هلندی هستند که گریبان گیر اقتصادمان شده و آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم باآن همه ثروتی که داشت ۱۳ سال طول کشید تا از آن بیرون برود یا همین طور ترکیه ۲۰ سال طول کشید تا آنرا از اقتصادش کم رنگ کند، بنابراین ما با این شرایط مشخص نیست چند سال باید با این بیماری مبارزه نماییم.
