معاون برنامه ریزی گمرک اظهار داشت: با استقرار گمرک هوشمند در ۶ ماهه نخست سال ۹۸ کشفیات قاچاق با رشدی ۲۶۴ درصدی به بیشتر از ۲۹ هزار میلیارد ریال رسید.
به گزارش اجاره به نقل از مهر، در همه کشورهای دنیا، گمرک مسئول اجرای قوانین گمرکی و دریافت حقوق و عوارض ورودی (واردات) و خروجی (صادرات) و همینطور مسئول اجرای سایر قوانین و مقررات مربوط به واردات، ترانزیت و صادرات کالاها است ازاین رو اصلی ترین نقش در مبارزه با ورود کالای قاچاق به کشور بر عهده این سازمان است. اگر کنترل تمامی کالاها در سالیان گذشته، امری شدنی بود، امروزه با افزایش چشم گیر حجم تبادلات تجاری کشورها، عملاً امکان رصد تمامی کالاهای وارده به کشور بدون استفاده از هوش مصنوعی امکان پذیر نیست. به استفاده از هوش مصنوعی در فرایندهای گمرکی، گمرک هوشمند گفته می شود. فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی در این زمینه معتقد می باشد، در حوزه گمرک، هدف گذاری ما تبدیل گمرک به نهاد تسهیلگر تجارت خارجی و حرکت به سمت گمرک هوشمند است. رئیس کل گمرک هم با تاکید بر اینکه هوشمندسازی گمرک یک اجبار و اجبار است، اظهار داشت: همه خدمات گمرک در آینده به صورت مجازی و هوشمند خواهد بود. در همین زمینه با توجه اهمیت گمرک هوشمند برای کاهش ورود کالای قاچاق، با علی بعیدی مفرد، معاون برنامه ریزی و امور بین الملل گمرک ایران گفتگویی انجام داده ایم که از نظرتان می گذرد: با توجه به تاکید وزیر اقتصاد درباره گمرک هوشمند، این اتفاق چند درصد در کشور پیشرفت داشته است و این پیشرفت ها شامل چه مواردی است؟افزایش تجارت فرامرزی، گمرکات جهان را در بهره برداری از منابع سازمانی برای انجام دقیق وظایف گمرک برای عرضه تسهیلات و کنترل توامان با چالش روبه رو کرده است ازاین رو گمرک ایران، الکترونیکی کردن منابع و خودکارسازی فرآیندها را مورد توجه قرارداد. با توجه به نقش کلیدی گمرک در زنجیره تأمین، مهمترین داده های انبوه تجارت در این سازمان شکل گرفته است و در جهت انجام تحلیل و پیشبینی های لازم در این عرصه، بهره گیری از علوم هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در اولویت گمرک قرار گرفته است. گمرک ایران در فاز نخست نسبت به استقرار سامانه های الکترونیکی و توسعه آن اقدام نمود و هم اکنون هوشمند سازی گمرک در دست اقدام است. همراه با اجرای این پروژه، ایجاد بستری برای بسط عملکرد ارتباطی گمرک بر پایه عرضه خدمات به صورت «هرکجا و هرزمان» مورد تاکید بوده است. گمرک هوشمند، گمرکی است که در آن تخصیص منابع و تصمیمات، مبتنی بر زیرساخت های هوشمند و مجموعه گسترده ای از داده ها در جریان آزاد اطلاعات با هدف افزایش رشد بهره وری اتخاذ می شود. اقدامات و کارهای صورت گرفته در جهت پیاده سازی گمرک الکترونیک و هوشمند در هشت برنامه اصلی در حال اجراست. ارزشگذاری هوشمند کالا، انتخاب هوشمند محموله ها برای ارزیابی، به کارگیری تجهیزات الکترونیک در رصد هوشمند و نامحسوس محموله ها (ازجمله پلمب الکترونیک و دوربین پلاک خوان هوشمند)، گمرک موبایل و شبکه فعالان اقتصادی گمرک (We)، بکارگیری پرنده های هوشمند بدون سرنشین، مدیریت هوشمند پرداخت های گمرکی، سطح بندی هوشمند کارشناسان مجازی و موتور جستجوی هوشمند تجارت فرامرزی و گمرک، هشت برنامه در حال اجرای گمرک هوشمند هستند که عملیاتی شده و یا در مرحله اجرا هستند.۲. باتوجه به تاکید مقام معظم رهبری بر نظارت کامل بر محموله های وارداتی، هم اکنون برای نظارت بر کانتینرها از چه ابزارهای هوشمندی استفاده می شود؟از مهمترین وظایف گمرک، نظارت و کنترل بر ورود و خروج کالاست و بدیهی است که باتوجه به حجم بالای کالاها، کنترل همه آنها هم اکنون امکانپذیر نباشد بنابراین بکارگیری تکنیک های مدیریت ریسک هوشمند و استفاده از داده های به دست آمده از منابع متنوع در دسترس و اطلاعات پردازش شده و دانش حاصل از آن و ایجاد پروفایل ریسک در سیستم، یکی از دقیق ترین و به صرفه ترین روش برای انتخاب و شناسایی کالاهای نیازمند کنترل اسنادی یا ارزیابی فیزیک کالا است که گمرک ایران با بهره بردن از این تکنیک ها عملاً بر روی محموله های پرخطر متمرکز شده و منابع محدود سازمانی را به صورت هدفمند تخصیص داده است. درنتیجه کالاهای کم مخاطره می توانند به سرعت از گمرک ترخیص شده و با قیمت تمام شده پایین تر به دست مصرف کننده نهایی برسند. به همین دلیل گمرک جمهوری اسلامی ایران، با بهره گیری از قابلیت انتخاب هوشمند محموله ها برای ارزیابی و بکارگیری پرنده های هوشمند بدون سرنشین در این راستا اقدام نموده است. در فرایند انتخاب هوشمند محموله ها برای ارزیابی، انتخاب کانتینر برای ارزیابی طبق فهرست عدل بندی الکترونیک صورت می پذیرد و برای ارزیابی کالا از راه آنالیز داده ای محمولات دارای ریسک به صورت هوشمند تعیین می شوند. این توانایی در گمرکات غرب تهران، قزوین، بندر انزلی، بوشهر، اهواز، خرمشهر، زاهدان، فرودگاه امام خمینی (ره) و شهید رجایی، گناوه، آبادان، البرز، میرجاوه، عملیاتی شده است. گمرک جمهوری اسلامی ایران به منظور نظارت مطمئن و نامحسوس بر نقل و انتقالات و ورود و خروج کالا و با اتکا به نیروهای جوان و متعهد و استفاده از توان داخلی؛ به صورت کاملاً بومی مبادرت به ساخت و تولید انواع کوادکوپتر و پهباد در گمرکات کشور کرده است. همچون مزایای پرنده های هوشمند بدون سرنشین (کوادکوپتر) می توان به سرعت، دقت و هوشمندی بالا، امکان هدایت ازراه دور و ارسال داده و تصویر برای انجام مأموریت های نظارت بر امورگمرکی و تجارت خارجی نام برد. هم اکنون ساخت چهار دستگاه انجام پذیرفته و به کارگیری آزمایشی آن با موفقیت به پایان رسیده است. کوادکوپترهای طراحی شده با قابلیت های اسکن محیط و نقشه برداری، دسترسی و نظارت بر نقاط غیرقابل دسترس و تعقیب اجسام، امکان کنترل و شناسایی کالا در محوطه، نظارت بر مشخصات کانتینر، نظارت هوایی بر محوطه گمرکی، شناسایی پلاک حامل در حال حرکت و همینطور تشخیص چهره و احراز هویت هوشمند را فراهم می آورد.۳. باتوجه به ضرورت کنترل محموله های کامیونی، به صورت خاص چه کالاهایی با ایکس ری چک می شوند؟ و نیاز گمرک به این دستگاه چه مقداری است؟یکی دیگر از وظایف گمرک ایران پیشگیری و مقابله با قاچاق کالا است که در جهت مقابله موثر با پدیده شوم قاچاق باتوجه به حساسیت مبحث و تکالیف قانونی مقرر در قانون امور گمرکی و قانون برنامه ششم توسعه، این سازمان بعنوان مرزبان اقتصادی کشور برای ارتقای دقت و سرعت در عملیات گمرکی، تجهیز مبادی مرزی به دستگاه های پیشرفته بازرسی و کنترلی مطابق با تکنولوژی روز و تکنولوژی های نوین خصوصاً دستگاه های بازرسی ایکس ری کامیونی را در دستور کار خود قرار داده است. حضور فعالانه و مؤثر گمرک جمهوری اسلامی ایران در مبادی رسمی و اتخاذ رویکردهای پیشگیرانه و تدابیر ویژه در سال های اخیر منجر به افزایش کشفیات کالا، انواع مواد مخدر، پیش سازها و قاچاق انسان شده است. چنانچه این سازمان در سال ۱۳۹۸ با کشف انواع مواد مخدر و پیش سازها مجموعاً به میزان تقریبی ۵۸۵ تن، در مقایسه با سال ۱۳۹۷ رشد ۲۹۴ درصدی داشته است که در کنار دستگاه های ای کسری، تخصص پرسنل و مربیان سگ های موادیاب هم در این کشفیات موثر بوده است. این سازمان به صورت مستمر برای افزایش توان تجهیزاتی خود به خصوص در زمینه دستگاه های ایکس ری کامیونی تلاش هایی را صورت داده است دراین زمینه باوجود حذف ردیف اعتباری خرید دستگاه های ایکس ری در سازمان مدیریت از سال ۱۳۹۱، این سازمان باتوجه به نیاز مبرم به این تجهیزات از طرق مختلف نسبت به تأمین آنها اقدام نموده است که از آن جمله می توان به خرید دستگاه ها از راه برگزاری مناقصات عمومی با تأمین اعتبار از اعتبارات داخلی سازمان (علیرغم کمبود اعتبارات لازم)، برگزاری ۴ مرحله فراخوان جهت استفاده از توان بخش خصوصی در سرمایه گذاری در این بخش که آخرین آن امسال انجام پذیرفته و در حال پیگیری است، همینطور تهیه ۵ دستگاه ایکس ری تولید داخلی از سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی وزارت دفاع و هم خرید ۵ دستگاه ایکس ری خودرویی ساخت صنایع اپتیک اصفهان وابسته به وزارت دفاع اشاره نمود، ضمناً با پیگیری های به عمل آمده و باتوجه به عملکرد مطلوب گمرک ایران در کشفیات مواد مخدر و قاچاق در سطح بین المللی، دولت ژاپن در حال تهیه و تحویل ۲ دستگاه ایکس ری کامیونی برای نصب در گمرکات استان سیستان و بلوچستان است و یک دستگاه ایکس ری پالتی هم توسط سازمان UNODC به گمرک مرز بازرگان اهداء شده است. این سازمان همینطور با بهره گیری از توان شرکت های دانش بنیان نسبت به انتقال تصاویر دستگاه های ایکس ری به مرکز نظارت سیستم های بازرسی در تهران برای ایجاد مرکز پشتیبان برای جمع آوری اطلاعات و همینطور نظارت بر عملکرد دستگاه ها اقدام نموده است. در مورد تجهیزات گمرکات مرزی مسافری هم گمرک با بهره گیری از منابع داخلی خود نسبت به تأمین این دستگاه ها اقدام نموده و در همین راستا در سه سال قبل ۳۷ دستگاه ایکس ری جدید تأمین شده است. همینطور این سازمان کوشیده است که باوجود وجود کمبودهای مالی تمامی دستگاه های موجود را آماده به کار نگه دارد. مجدداً تاکید می شود که انجام این مهم بدون هیچ گونه همکاری از راه دیگر سازمان ها (علیرغم درخواست های مکرر) صورت پذیرفته و کمبود اعتبارات دراین زمینه بسیار مشهود است بطوری که این سازمان در مورد تهیه قطعات یدکی و پشتیبانی ایکس ری های قدیمی تر با مشکل جدی مواجه می باشد. در جهت مدیریت ریسک با توجه به تعرفه کالا، کشور مبدا، صاحب کالا، اظهارکننده، وسیله حمل و سایر پارامترهای با اهمیت، اظهارنامه های با ریسک بالا شناسایی و به صورت سیستمی و هوشمند در راه ایکس ری قرار می گیرند. مبحث «پیاده سازی تطبیق سیستمی اسکن محموله های عبوری در گمرکات مبدا و مقصد» در سامانه جامع امور گمرکی با اتصال به تجهیزات ایکس ری صورت پذیرفته و این امر به طور مستمر در حال توسعه است. از اقدامات موثر برای بهبود روند عملیاتی دستگاه های ایکس ری و استفاده بهینه از آنها، راه اندازی سامانه مرکز جامع نظارت تصویری سایت های ایکس ری گمرکات کشور مستقر در مهرآباد برای نظارت مدیریتی و عملیاتی روند کار در گمرکات اجرائیست بطوریکه کلیه تصاویر اسکن انجام شده به صورت برخط در تهران قابل مشاهده، رصد، تحلیل و رسیدگی قرار می گیرند.۴. با توجه به این که وظیفه نظارت و پیگیری محموله ها از ورود کالا به گمرک تا رسیدن آن به مقصد بر عهده گمرک است، این سازمان چه برنامه ای برای پیشبرد پلمب هوشمند بعنوان یک ابزار هوشمند برای رهگیری کامیون ها دارد؟نظر به اینکه نظارت و رهگیری هوشمند محمولات وارداتی و ترانزیتی به کشور از زمان ورود تا مقصد نهایی همچون وظایف نظارتی گمرک است، بنابراین بکارگیری تجهیزات هوشمند پلمپ که این امکان را با ذخیره سازی داده های مورد نظر و امکان فراخوانی آن در نقاط موثر کنترلی فراهم آورد، می تواند بعنوان ابزاری موثر در این راستا در اختیار گمرک و پلیس اقتصادی قرار دهد. بنابراین گمرک ایران ضمن تولید پلمب الکترونیکی با بکارگیری تگ های هوشمند که حاوی اطلاعات محمولات است و جایگزین کردن آن با پلمب های مکانیکی قبلی، نسبت به رهگیری هوشمند محمولات تجاری وارداتی و ترانزیتی اقدام نموده است. در این راستا تولید پلمب الکترونیک با بهره گیری از تکنولوژی شناسایی فرکانس رادیویی (RFID) و بکارگیری کد پاسخ سریع (QR) برای رعایت سطوح امنیتی و تحویل آن به کلیه گمرکات کشور صورت گرفته است. با بکارگیری پلمب الکترونیک، از راه تجهیزات آنتن RFID نصب شده در گمرکات، جاده ها و ایست های بازرسی نیروی انتظامی، ردیابی پلمب های مذکور امکان پذیر است. هم اکنون آنتن های مذکور در ایست های بازرسی شهید میرزایی و مهریز یزد، شهرضا و نایین نیروی انتظامی نصب و برقراری اتصال به سامانه های مربوطه صورت پذیرفته است. شایان ذکر می باشد هر سال معادل یکصد میلیارد ریال از اعتبارات گمرک ایران صرف خرید پلمب می شد که با واگذاری خدمات تولید و توزیع پلمب به بخش خصوصی در آبان ماه ۹۸ مبلغ فوق صرفه جویی شد.۵. گمرک چه برنامه ای برای تطبیق هوشمند وزن کالای سفارش شده و وزن کانتینر دارد؟ این کار در کدام گمرک ها انجام می شود؟جهت تطابق وزن کالای سفارش شده و وزن کانتینر می بایست ابتدا از وزن دقیق و صحیح کانتینر در سیستم اطمینان حاصل شود که اقداماتی برای به حداقل رساندن دخالت انسانی در حسگر وزن در گمرک (باسکول) که اغلب گمرکات به باسکول مجهز شده و با زیر سیستم های سامانه جامع امور گمرکی به سامانه های گمرک متصل شده صورت پذیرفته، همینطور گمرک در تلاش است بتواند وزن کانتینر از سازمان بنادر بر مبنای gantry crane هم دریافت کند. چنانچه وزن حامل خارج شده از گمرک توسط باسکول های جاده ای صورت گیرد و در اختیار این سازمان قرار گیرد ریسک تغییرات و دستکاری های احتمالی در وزن کانتینر به حداقل خواهد رسید. فلذا وزن کانتینر می بایست از حسگرهای مختلف در زنجیره ی تأمین کالا دریافت شود تا بتواند در مرحله ی بعدی جهت تحلیل اطلاعات مورد بهره برداری قرار گیرد.
در مرحله ی بعد گمرک ایران اقدام به ایجاد قابلیت آپلود فایل عدل بندی الکترونیک در سیستم کرده تا بتواند بر مبنای اطلاعات اظهارنامه گمرکی با کانتینر تطابق صورت پذیرد و همینطور برای سندهایی که امکان بهره گیری از tsc وجود داشته در عدل بندی در سیستم قابلیت اتصال کدهای tsc به عدل بندی الکترونیک در کانتینر فراهم شده و با تحلیل دیتاهای مجتمع شده امکان اعمال ریسک و بهره گیری از سیستم های اطلاعاتی بعنوان ابزاری قدرتمند برای کمک به کارشناسان گمرکی وجود خواهد داشت.۶. چه حجمی از کالای قاچاق توسط گمرک هوشمند کشف شده است؟با استفاده از مکانیزم های موجود طبق استانداردهای سازمان جهانی گمرک، امکان بررسی داده و اعمال مدیریت ریسک با شناسایی شاخصهای پر خطر مربوط به صاحبان کالا، اظهارکنندگان کالاها در حوزه تجارت خارجی امکان پذیر شده و همزمان با افزایش سرعت انجام فرآیندهای ترخیص و کاهش زمان انجام تشریفات، دقت در کنترل خودکار فرآیندها به نحو قابل توجهی افزایش یافته است. قبل از اجرای سامانه های الکترونیکی و اصلاح و کنترل فرآیندها به سبب عدم وجود سیستم های کنترلی و نظارت لازم بر تشریفات گمرکی میزان ارزش کل پرونده های قاچاق مکشوفه ۴۰۰ میلیارد ریال بود، در صورتیکه با بهره بردن از این سامانه ها در ۶ ماهه نخست سال ۱۳۹۸ این شاخص به رقمی بالغ بر ۲۹، ۲۱۵ میلیارد ریال افزایش یافت که حاکی از رشد بالغ بر ۲۶۴ درصدی آن نسبت به مدت مشابه سال قبل است.
