به گزارش اجاره رهبر انقلاب همواره قطع امید از بهبود اقتصاد در صورت مذاکره و کاهش وابستگی بودجه به نفت را مورد تاکید قرار داده اند.
به گزارش اجاره به نقل از مهر، انتظارها برای اطلاع از کم و کیف بودجه ریزی دولت برای ۱۴۰۰ به پایان رسید و دولت دوازدهم آخرین لایحه بودجه سنواتی دوره خویش را روز چهارشنبه ۱۲ آذرماه تقدیم مجلس کرد؛ لایحه ای که انتظار می رفت بالاخره بعد از چند سال وعده های پی در پی دولت، مبتنی بر برخی اصلاحات ساختاری تدوین شده باشد اما نگاهی به چند عدد و رقم نشان داد دولت ترجیح داده آخرین بودجه سنواتی را هم به سیاق ۷ بودجه قبلی، بی توجه به الزامات و شرایط کشور، با کسری بودجه سنگین و تکیه بر درآمدهای موهومی غیر قابل تحقق تدوین کند. کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و افزایش تکیه بودجه به درآمدهای پایدار از راه اصلاح نظام مالیاتی و مولدسازی درآمدهای دولت و مدیریت هزینه های دولت همچون محورهای مهمی هستند که به عنوان اصلاحات ساختاری باید در بودجه لحاظ می شد تا کسری بودجه که منشأ خیلی از مشکلات است، مدیریت شود اما دولت برخلاف وعده های خود، به این اصلاحات وقعی ننهاده و آنگونه که سید احسان خاندوزی، نایب رییس کمیسیون اقتصادی مجلس می گوید، لایحه بودجه ۱۴۰۰ نسبت به بودجه ۱۳۹۹ با رشد ۴۵ درصدی در بودجه عمومی و مخارج دولت، رشد ۲۵ درصدی حقوق، رشد ۲۵۰ درصدی فروش نفت یا اوراق نفت، بالاترین رشد را در دهه های اخیر داشته و سهم کسری تراز عملیاتی آن ۳۵ درصد بودجه است. در عین حال سهم مالیات از بودجه عمومی ۲۹ درصد است که پایین ترین سهم طی دهه های اخیر است. این آمار و ارقام نشان داده است که احتمالاً بودجه سال آینده با فرض لغو تحریم ها بسته شده است، چونکه دولت روی فروش حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت در روز حساب باز کرده که به اندازه فروش سال ۹۶ و قبل از تحریم ها است. سال جاری فروش نفت میانگین حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز بوده است. دولت در حالی از انجام حداقل اصلاحات ساختاری در لایحه بودجه ۱۴۰۰ سرباز زده و بودجه ای تورم زا با درآمدهایی غیرقابل تحقق وخوشبینانه با فرض برداشته شدن تحریم ها تدوین کرده است، که انجام این اصلاحات هیچ نیازی به مذاکره ندارند و انجام آنها تنها معطل اراده دولت می باشد. همانگونه که رئیس مجلس هم دیشب در گفتگوی تلویزیونی خود تاکید نمودند، «۶۰ تا ۶۵ درصد مشکلات کشور بخاطر سوءمدیریت و ۳۵ درصد بخاطر تحریم هاست» و دولت با بی عملی در انجام اصلاحات ساختاری بودجه، بار دیگر حل مشکلات کشور را به مذاکره پیوند زده است. این در حالیست که رهبر انقلاب بارها با تکیه بر اهمیت بودجه سنواتی، تصریح داشته اند که کلید حل مشکلات کشور در داخل است.«زندگی مرفه در ایران اسلامی و شکوفایی اقتصادی و پیشرفت کشور هیچ نیازی به این ندارد که جمهوری اسلامی ایران با آمریکا، مذاکره، محاوره و یا رابطه ای داشته باشد. ازاین رو وضع و محاذات کنونی جمهوری اسلامی ایران با آمریکا هیچ تغییری نخواهد کرد و سازمان برنامه و بودجه باید به این اصل مهم توجه کند». این سخنان مقام معظم رهبری در جلسه ای با سازمان برنامه و بودجه است اما نه در سال ۹۹، بلکه حدود ۶ سال بعد از زعامت ایشان در اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۵!رهبر انقلاب از آغاز مسئولیتشان بعنوان رهبر انقلاب، عدم تغییر رابطه ایران با آمریکا را به رؤسای جمهور وقت گوشزد می کردند و تاکید داشتند، زندگی راحت مردم ارتباطی با رابطه ما با آمریکا ندارد. ایشان همینطور بر نحوه بودجه ریزی به نحوی که از هزینه ها کاسته شود و درآمدها بدون وابستگی صرف به نفت تأمین شود و همینطور بر نظارت دقیق در اجرای بودجه تاکید داشتند.سال ۷۴: دیوان محاسبات بسیار با اهمیت استایشان در سال ۷۴ گفته بودند: من چه در آن وقتی که در مأموریت ریاست جمهوری مشغول بودم و چه غیر آن زمان، نسبت به دیوان محاسبات، خیلی تاکید و حسّاسیت داشتم. خوب، بحمداللَّه، دیوان محاسبات حالا فعّال است و کارهایی از قبیلِ مسأله تفریغ بودجه، نظارت بر برخی از کارهای در ارتباط با بودجه کشور و صرف و خرج پول و صرفه جویی را پیگیری می کند. این کارها واقعاً باارزش و خوب است.سال ۷۵: خدای ناکرده اگر در بودجه اسراف به وجود آید تبدیل به فاجعه می شودایشان همینطور در سال ۷۵ در سخنانی بودجه عمومی کشور را بخش مهمی از ثروت جامعه و وسیله ای برای اداره کشور و حیات ملت خواندند و فرمودند: اگر خدای ناکرده براثر بی دقتی، بی ملاحظگی، عدم اشراف و مراقبت های لازم در این مسأله، اسراف به وجود آید؛ فاجعه ای حاصل خواهد شد و بنابراین هم کار دیوان محاسبات بسیار مهم می باشد.سال ۸۱: دیوان محاسبات باید تفریغ بودجه را کاملاً واقعی تهیه کندرهبر انقلاب در سال ۸۱، در دیدار با اعضای کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس وقت با تکیه بر ضرورت نظارت بر بودجه، نظارت بر عملکرد مالی دستگاه ها را باعث کاهش مفاسد اقتصادی برشمردند و افزودند: دیوان محاسبات مجلس باید از دستگاه ها کاملاً دقیق حسابرسی کند و گزارش تفریغ بودجه را کاملاً واقعی تهیه نماید.سال ۸۲: بودجه متناسب با سیاست های سند چشم انداز ۱۴۰۴ باشدرهبر انقلاب در اوایل دهه ۸۰ و در دولت هشتم اشارات خویش را به کارا تر شدن بودجه سوق دادند در سند چشم انداز ۱۴۰۴ که در سال ۸۲ ابلاغ گردید، آمده است، در تهیه، تدوین و تصویب برنامه های توسعه و بودجه های سالیانه، این نکته مورد توجه قرار گیرد که شاخصهای کمی کلان آنها از قبیل نرخ سرمایه گذاری، درآمد سرانه، تولید ناخالص ملی، نرخ اشتغال و تورم، کاهش فاصله ی درآمد میان دهک های بالا و پایین جامعه، رشد فرهنگ و آموزش و پژوهش و توانایی های دفاعی و امنیتی، باید متناسب با سیاست های توسعه و اهداف و الزامات چشم انداز، تنظیم و تعیین گردد و این سیاست ها و هدف ها به صورت کامل مراعات شود. در اینباره ایشان با اشاره به اینکه در همه برنامه ها سند چشم انداز در نظر گرفته شود، فرمودند: هر سال ما یک برنامه داریم (برنامه یکساله که با بودجه به مجلس داده می شود) که اگر بنا باشد جهت گیری منظم نباشد، امکان دارد تناقض در این برنامه ها، اصلاً کارهایی را هم که انجام می گیرد، خنثی کند. ایشان در اواخر دهه ۸۰ درباره بودجه فرهنگی کشور هم تاکیداتی داشتند. بعنوان نمونه ایشان در جلسه ای بعد از آنکه رئیس جمهور وقت محورهای بودجه را قرائت کردند از این اینکه صحبتی از بودجه فرهنگی نشده بود، دلخور شدند و معتقد بودند این از مظلومیت فرهنگ است.سال ۸۹: شادمانی از توجه به حوزه «فرهنگ» در بودجه، نگرانی از نحوه مصرف و جذب منابعایشان در سال ۸۹ و در دولت دهم، ابراز نگرانی خویش را درباره بودجه فرهنگی کشور اما این دفعه از زاویه کارکرد آن اعلام نمودند. رهبر انقلاب در دیدار با رئیس جمهور و اعضای هیأت دولت وقت فرمودند: یکی دو سال پیش که همین مجموعه اینجا حضور داشتید، من راجع به مساله فرهنگی از دستگاه دولتی یک گله ای کردم. حالا خوشبختانه انسان احساس می کند که در دولت به کار فرهنگی اهتمام ورزیده می شود. بودجه های فرهنگیِ بزرگ و کلان و در واقع کارهای گوناگون و تکرار مسائل فرهنگی و اینها خوب است؛ انسان این اهتمام را مشاهده می کند، خرسند می شود؛ منتها با این که وقتی که بودجه ی فرهنگی زیاد می شود قاعدتاً آدم باید خوشحال بشود، اوایل سال جاری بود یا سال گذشته بود – یادم نیست – که وقتی راجع به همین بودجه ی فرهنگی صحبت شد، به آقای رئیس جمهور گفتم که من وقتی شنیدم شما این رقم کلانِ سنگینِ فرهنگی را تصویب کردید، از نحوه ی مصرف و جذب آن نگران شدم.حسن روحانی: دولت می خواهد در اصلاحیه بودجه ۹۲ راهکارهایی برای جبران کسری بودجه در نظر بگیردبا روی کار آمدن دولت حسن روحانی، مطالبات رهبر انقلاب درباره بودجه به سمت کاهش و حتی قطع وابستگی بودجه از نفت حرکت کرد. حسن روحانی در سال ابتدای ریاست جمهوری خود سخنانی از کسری بودجه آورده و گفته بود، بخشی از بودجه ۲۱۰ هزار میلیارد تومانی سال جاری محقق نشده است و بر همین اساس، دولت تلاش دارد تا در اصلاحیه بودجه ۹۲، راهکارهای جدیدی برای خروج از شرایط فعلی در نظر بگیرد. همینطور در جای دیگری از کسری بودجه ۱۴ هزار میلیارد تومانی ناشی از پرداخت یارانه نقدی تا پیش از اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه ها گلایه نمود و اظهار داشت: با اجرای مرحله دوم قانون هدفمندی در یک شیب ملایم، این کسری جبران و بخشی از منابع حاصله هم صرف اجرای طرح تحول سلامت شد.سال ۹۳: باید اتکای بودجه کشور به نفت قطع شوددر سال ۹۳ رهبر انقلاب بر مبحث کاهش وابستگی به نفت مصمم تر شده بودند و این مورد را در سخنرانی های گوناگونی به مسئولین گوشزد می کردند. ایشان در سال ۹۳ در دیدار با مردم آذربایجان فرمودند: یک مساله اساسی در مورد اقتصاد کشور این است که باید اتکای بودجه کشور به نفت قطع بشود؛ باید به اینجا برسیم. البتّه این حرف هایی که من امروز به شما عرض می کنم و مکرّر گفته ایم، در مقام حرف آسان است، در مقام عمل کارهای مشکلی است؛ امّا همین کار سخت را با همّت، با اعتماد به این مردم، با اعتماد به این جوانها، با اعتماد به سرمایه های داخلی کشور، با اعتماد به خدای متعال که وعده نصرت داده است، می شود انجام داد.فرار مالیاتی جرم است!ایشان با اشاره به اینکه باید بودجه با تاکید بر داخل و از راه مالیات تأمین شود، بیان داشتند: عزیزان من! مالیات یک فریضه است. ما امروز از ضعفا مالیات می گیریم – از کارمند مالیات می گیریم، از کارگر مالیات می گیریم، از کاسب جز مالیات می گیریم – امّا از فلان کلانْ سرمایه دار، فلان درآمددارِ بی حساب وکتاب مالیات نمی گیریم؛ فرار مالیاتی دارند؛ اینها جرم است؛ فرار مالیاتی جرم است. آنکه از دادن مالیات به دولت خودداری می کند و مالیاتی که باید به دولت بدهد – که آن درآمدی که حاصل شده و در اختیار او است، به برکت فضایی است که دولت به وجود آورده است و کاری است که دولت دارد می کند، پس باید مالیات را بدهد – نمی دهد، در حقیقت کشور را وابسته می کند به پول مفت نفت، و وقتی کشور به پول نفت وابسته شد، همین مشکلات پیش می آید: یک روز تحریم می شود؛ یک روز نفت ارزان می شود؛ یک روز شاخ وشانه میکشند؛ کشور به این وضع گرفتار می شود.سال ۹۴: صرفه جویی یکی از طریق های علاج کسری بودجهرهبر انقلاب در سال ۹۴ در دیداری با نمایندگان مجلس وقت بیان داشتند: خب ما گرفتار کمبود منابعیم. بله، بنده هم میدانم که ما گرفتار کمبود منابعیم و تحریم هم تاثیر داشته است در این کمبود منابع – این را ما شکی نداریم – لکن وقتی انسان کمبود منابع دارد، باید چکار کند؛ باید دو دستی به سر خودش بزند؟ باید شیون کند؟ نه، راه علاج پیدا کنید. راه علاج دارد؛ یکی از طریق های علاج صرفه جویی است.
ایشان ادامه دادند: برخی دستگاه ها به خصوص در بخش هایی از نیروهای مسلح که بدون هیچ افزایش بودجه، توانایی ها و کارکرد خویش را مضاعف کرده اند، افزودند: این نمونه ها نشان داده است که می توان در شرایط کمبود منابع، مسائل و مشکلات را حل کرد. در سالهای پایانی دولت دوازدهم تأکیدات رهبر انقلاب بر کاهش وابستگی نفت به بودجه بیشتر شده و حتی ایشان مرتباً از واژه «اصلاح ساختار بودجه» استفاده می کردند. ایشان در سخنان روز اول فروردین آن سال در حرم امام رضا (ع) رونق یافتن تولید را باعث «تحول در بخش های مختلف اقتصادی»، «کاهش بیکاری و تورم و فقر»، «افزایش ارزش پول ملی» و حتی «ایجاد توازن و کاهش کسری بودجه ی کشور» خواندند و تاکید کردند: دولت، مجلس و همه کسانی که توانایی ورود به حیطه تولید دارند، برای تحقق شعار سال جاری با وظایف سنگینی روبه رو هستند.سال ۹۸: اصلاح ساختار بودجه یکی از کارهای اساسی است و باید در زمان باقیمانده انجام شودرهبر انقلاب در دیدار مسؤلان نظام در اردیبشهت ۹۸ و زمانی که موعد رسیدن بودجه ۹۹ نزدیک بود هم ضمن اشاره به ضرورت اصلاح ساختار بودجه تصریح کردند: مساله اصلاحات ساختاری بودجه مساله مهمی است. قرار بر این شد که در چهار ماه اوّل سال ۹۸، مجلس و دولت با همکاری [همدیگر، ] این مشکل ساختاری بودجه را برطرف کنند، حل کنند؛ دو ماهش گذشته، هم اکنون دو ماه بیشتر باقی نیست؛ این یکی از کارهای اساسی و مهمّی است که بایستی انجام بگیرد.نخبگان مشکل ساختار بودجه و نفتی بودن اقتصاد را حل کنندرهبر انقلاب در خرداد سال ۹۸ پای نخبگان را به ساختار بودجه بازکردند. ایشان در دیدار تعدادی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه ها ضمن اشاره به بیماری های مزمن اقتصادی همچون «بهره وری پایین»، «اسراف بسیار خسارت بار در مصرف انرژی»، «نفتی بودن و دولتی بودن اقتصاد»، «مشکلات نظام مالیاتی» و «ساختار بودجه» افزودند: دانشگاه ها در پرتو علم نافع و ایجاد سازوکار مناسب، به تأمل در راهکارهای این گونه مشکلات بپردازند. ضرر تحریم کوتاه مدت است؛ تحریم سبب انقطاع بودجه از نفت در دراز مدت می شود. ایشان در مهرماه سال ۹۸ درباره فایده تحریم برای آینده کشور ایران، فرمودند: بلاشک یک مشکلی است برای کشور، منتها مشکل کوتاه مدّت است؛ از این مشکل کوتاه مدّت یک سود بلندمدّت به دست می آید و آن، انقطاع از نفت می باشد. چند روز قبل مسئولین دولتی اعلام نمودند و گفتند که ما از فلان تاریخ -ظاهراً یک تاریخی را هم ذکر کردند- بودجه را از نفت منقطع می کنیم؛ این بسیار خبر خوبی است، این خیلی دستاورد بزرگی است. خب ما اگر نفتمان را همین طور مدام بفروشیم و در مقابلش دلار بگیریم و بیاوریم، هیچگاه به فکر نمی افتیم که بودجه کشور را، مخارج کشور را، هزینه های جاری کشور را از نفت جدا کنیم؛ هیچگاه به فکر این نمی افتیم. وقتی جلوی فروش نفت گرفته می شود، وقتی این درآمد مفت از دولت گرفته می شود، آن وقت به فکر می افتیم که یک کار اساسی بکنیم. بسیاری از کشورها هم اکنون رشد اقتصادی شان بهتر از ما است، وضع اقتصادی شان بهتر از ما است، یک قطره نفت هم، نه دارند و نه می فروشند؛ [پس] می شود.سال ۹۹: قطع وابستگی اقتصاد از نفت و بودجه بندی عملیاتی نیازمند حرکتی تحولی است / بودجه عملیاتی اجرا نشدتأکیدات مقام معظم رهبری به اصلاح ساختار بودجه در سال ۹۹ هم ادامه یافت و شدت بیشتری به خود گرفت، ایشان حتی از اجرایی نشدن بودجه عملیاتی علیرغم وعده مسئولین هم گله کردند. رهبر انقلاب در خرداد سال ۹۹، در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت سی ویکمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه الله) به چند نمونه از مواردی که در کشور نیازمند تحول است، اشاره کردند و فرمودند: در مسائل اقتصادی «قطع وابستگی اقتصاد از نفت و بودجه بندی عملیاتی»، در مسائل آموزشی «فایده محور و عمقی و کاربردی شدن دروس در مراکز آموزشی»، در مسائل اجتماعی «تأمین عدالت» و در مسائل خانواده و مبحث ریشه کنی اعتیاد و همینطور پیشگیری از پیر شدن کشور، نیازمند حرکتهای تحولی هستیم. ایشان در سخنرانی تلویزیونی رهبر انقلاب به مناسبت عید قربان هم اصلاحات اساسی در اقتصاد کشور را «اصلاح ساختار بودجه»، «اصلاح نظام بانکی»، «ارتقای سرمایه گذاری و اشتغال» و «بهبود محیط کسب و کار» برشمردند و گفتند: این موارد دو سال قبل و هم زمان با تشکیل جلسه شورایعالی هماهنگی اقتصادی به سران قوا ابلاغ گردید که البته با وجود تلاش ها، پیشرفت قابل توجهی نداشته است؛ البته مهم این است که ما میدانیم چه می خواهیم و به دنبال چه برنامه ای هستیم.اصلاح ساختار بودجه، یادگار دولت دوازدهم برای دولت های بعدیرهبر انقلاب در واپسین ماه های دولت دوازدهم هم با تکیه بر اینکه اصلاح ساختار بودجه می تواند یادگاری برای دولت های بعدی باشد، فرمودند: بعضی کارهای اساسی را که در دولت شما امکان دارد جواب ندهد، برای دولت بعد به یادگار بگذارید؛ بگذارید با نام نیک و با تشکّر از شما یاد بشود در دولتهای بعدی. مثلاً فرض کنید اصلاح ساختار بودجه؛ این کار بلندمدّتی است، کار مهمّی است؛ یا اصلاح نظام بانکی، اصلاح نظام مالیاتی یا اصلاح قانون اجرای سیاستهای اصل ۴۴؛ اینها کارهای ماندگار است، کارهای اساسی است که برای بعد باقی می ماند. رهبر انقلاب در بیانات اخیرشان در آذر ماه ۹۹ و در جلسه شورایعالی هماهنگی اقتصادی هم با بیان برخی از راهکارهای پیشنهاد شده کارشناسان و متخصصان در چهار سرفصل «کسری بودجه»، «افزایش سرمایه گذاری دولتی و نهادهای عمومی»، «جهش تولید» و «حمایت از قشرهای ضعیف» ابراز امیدواری کردند که با اجرای این راهکارها، آثار مثبتی در اقتصاد کشور و زندگی مردم پدید آید. بررسی خط فکری رهبر انقلاب نشان داده است ایشان همواره کاهش وابستگی به نفت و قطع امید از گشایش های اقتصادی در بهبود روابط با آمریکا را مورد تاکید قرار دادند و در این سال ها بودجه را عنصری مهم برای پیشرفت کشور می دانستند و معتقد بودند باید بند ناف بودجه از نفت قطع شود. گامی که دولت یازدهم و دوازدهم از برداشتن آن عاجز ماند.
