در حالیکه دستگاههای متولی تأمین کالاهای اساسی همواره تقصیری گرانی و تأمین نامناسب کالا را به گردن یکدیگر می اندازند، یک کارشناس از تصمیمات نادرست و نادیده گرفتن تخصص، تجربه و علم در تنظیم بازار می گوید. به قول وی مشکل فوق ارتباط چندانی با تحریمها ندارد.
به گزارش اجاره به نقل از ایسنا، در ماه های اخیر وضعیت بازار کالاهای اساسی، بخصوص مرغ، تخم مرغ و روغن متلاطم بوده است. با وجود اینکه مسؤلان وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) از افزایش ۲۵ درصدی تولید روغن خبر می دهند، گزارش های میدانی نشان داده است هنوز مردم برای تأمین روغن، بخصوص روغن جامد با مشکل مواجه اند و حتی گزارش هایی از فروش روغن جامد با کارت ملی انتشار یافته است. مرغ حداقل ۱۰ هزار تومان گران تر از نرخ مصوب عرضه می شود و مردم برای تهیه مرغ ۲۰ هزار و ۴۰۰ تومانی باید ریسک بیماری کوید ۱۹ را بپذیرند و در صف های طولانی بایستند تا شاید مرغ تنظیم بازاری به دستشان برسد. میوه هم به حدی گران است که به تازگی گزارش هایی از خرید دانه ای میوه منتشر گردید. این شرایط در حالی است که حداقل برای تولید مرغ، تخم مرغ و روغن از ارز دولتی استفاده شده است.
در این میان دو دستگاه متولی کالاهای اساسی یعنی وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت همواره انگشت افترا را به سمت دیگری گرفته اند. وزارت صمت می گوید وزارت جهاد تأمین نمی کند و وزارت جهاد می گوید مشکل از نظارت صمت است. به تازگی هم رئیس جمهور باردیگر بحث وزارت بازرگانی را مطرح کرده و تشکیل نشدن آنرا عامل برای برهم خوردن بازارها دانسته است. اما یک کارشناس اعتقاد دارد مشکل اصلی نبود علم و تخصص گرایی است.
مصوبات پر از تناقض ستاد تنظیم بازار
در این رابطه داوود چراغی، استادیار موسسه پژوهش های بازرگانی در گفتگو با ایسنا، اظهار نمود: این که مشکلات را به نبود وزارت بازرگانی مرتبط بدانیم بسیار ساده است، اما تنظیم بازار به این مفهوم است که مجموعه دولت تشکیل شده تا کالاها و خدمات در کشور تنظیم شود و هر بخش متولی یکی از کالاهاست. وقتی افرادی بدون داشتن تخصص، سابقه، دانش و کارایی لازم در حوزه ای فعالیت می نمایند نتیجه خوبی ندارد. این اتفاقی است که طی سالهای اخیر در حوزه تنظیم بازار افتاده؛ به صورتی که بررسی مصوبات این ستاد نشان داده است مصوبات پر از تناقض است و بخشی از آنها اصلا اجرایی و عملیاتی نشده است.
وی با اشاره به اینکه در مصوبات ستاد تنظیم بازار، از علم، دانش و تجربیات ایران و سایر کشورها استفاده نشده است، خاطرنشان کرد: در مواردی برای تنظیم بازار یک کالا، عرضه آن کم شده و تقاضای آن زیاد شده و این در شرایطی است که باید اقدامات درستی برای افزایش عرضه و عقلایی شدن تقاضا انجام شود؛ نه اینکه قیمت به شکل نادرستی تعیین شود که تقاضا بیش از اندازه ایجاد شود.
چراغی با اشاره به اینکه نتیجه موارد یاد شده این است که در انتهای سال در تأمین و تنظیم بازار برخی کالاها مشکلاتی ایجاد شود، اظهار نمود: هم اکنون شاهد می باشیم که مسؤلان نتوانستند برخی کالاها را به اندازه کافی توزیع کنند یا به صورت رانت در اختیار یک عده کالای بیشتری قرار گرفته است.
رانت، عامل نادیده گرفته شدن منافع مردم
استادیار موسسه پژوهش های بازرگانی با اشاره به اینکه رانت بالا در بخش های مختلف سبب می شود منافع مردم در نظر گرفته نشود، خاطرنشان کرد: ازاین رو در مورد مسائلی که قابل پیشبینی است هم مشکل ایجاد می شود. این در شرایطی است که مسائل در ارتباط با حوزه تنظیم بازار دهه ها تکرار شده است. برای مثال در حوزه میوه و تره بار همواره دخالت دولت مشکلاتی در بازار بوجود آورده است؛ چونکه معمولا دولت اواخر سال حدود ۴۰ هزار تن از بازار خرید می کند و از آن برای هدف های سفته بازی و رانت جویی مثل خرید محصولات بنجل و ارزانقیمت با قیمت بالاتر سو استفاده می شود.
ایشان در ادامه ضمن اشاره به وابستگی بخش اعظمی از کالاهای اساسی مثل روغن، شکر، ذرت، کنجاله و غیره به بازار خارج، خاطرنشان کرد: از گذشته به صورت برنامه ریزی شده این کالاها خریداری شده و حتی با وجود محدودیت ها ارز مورد نیاز این کالا تخصیص پیدا کرده است. اما سال قبل یکی از مسؤلان پیشنهاد تأمین کالا از بازارچه های مرزی را عرضه کرده بود که نشان داده است بعضی از مدیران نه تنها با مسائل و چالش ها آشنا نیستند، بلکه اگر این تصمیمات اجرایی شود فاجعه به بار می آید؛ چونکه به علت تخصیص یارانه و رانت به کالاهای اساسی اساسا در بازارچه مرزی این کالاها از کشور خارج می شود.
چراغی همینطور درباره تنظیم بازار نان اظهار داشت: تعداد زیادی بیکار در کشور وجود دارد که امکان دارد در این عرصه تخصص داشته باشند و می توانند در بازار نان رقابت و نان بهتری تولید کنند، اما همواره جلوی زیاد شدن تولید نان گرفته می شود. این در شرایطی است که همیشه در نانوایی ها صف وجود دارد و نانوایی ها فکر می کنند با هر کیفیتی نان بپزند خریدار دارد. در صورت افزایش عرضه نان، مصرف هم کاسته می شود، چون که هم اکنون بخش زیادی از مصرف آرد تبدیل به ضایعات و خوراک دام می شود. عده ای هم از یارانه آرد سوءاستفاده، آنرا صادر یا تبدیل به خوراک دام می کنند. عام بودن یارانه زمینه سو استفاده را فراهم می آورد و داشتن نانوایی خود تبدیل به رانت می شود.
چرا مسؤلان عالی رتبه درگیر مرغ و تخم مرغ شدند؟
وی با اشاره به اینکه استفاده نکردن از راهکارهای علمی سبب شده بخش اعظمی از کار رئیس جمهور و وزرا صرف جلسات تنظیم بازار مرغ، تخم مرغ و کنجاله شود، خاطرنشان کرد: علم بوجود آمده که از دیدگاه های شخصی استفاده نشود. بعنوان مثال چند سال قبل مبالغ زیادی ارز به واردات گوشت قرمز تخصیص پیدا کرد که بر نقدینگی جامعه تأثیر گذاشت. تورم سهم مردم شد و فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد جامعه از آن استفاده کردند.
چراغی اضافه کرد: به صورت کلی مسؤلان زمانی که مشکلات به درجه آخر می رسد مبالغ زیادی ارز دریافت می کنند و بی کیفیت ترین محصول را به کشور وارد می کنند و در نهایت در زمان توزیع آن هم عده خاصی دخالت می کنند. در مجموع ضرر این تصمیمات چندین برابر سودی است که به کشور می رسد؛ ازاین رو مسؤلان تصمیم گیرنده حالا باید پاسخگوی برنامه های خود باشند، چونکه از سالهای اول انقلاب این محصولات در کشور توزیع شده، اما دهه ۶۰ و در زمان جنگ کالاهای یارانه ای علیرغم شرایط به خوبی توزیع می شد، ولی اکنون همه مشکلات به گردن تحریم ها می افتد.
به قول استادیار موسسه پژوهش های بازرگانی، امور در ارتباط با تأمین و توزیع حداقل ۲۰ کالای اساسی در این موسسه بررسی شده با بررسی چالش ها راهکارها تهیه شده و برای مسؤلان قابل استفاده می باشد. راهکار حل این مشکلات هم استفاده از دانش و تجربه است.
منبع: اجاره
