اجاره اقتصاد دریا محور در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
به گزارش اجاره به نقل از ایسنا، دکتر مصطفی قادری حاجت، عضو اندیشکده آمایش بنیادین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس در یادداشتی با این مقدمه می افزاید: ازاین رو، در مبانی ایران شناختی سند آمده است: «برخورداری ایران از جایگاه راهبردی سرزمینی، رتبه برتر در منابع انرژی و معدنی، تنوع اقلیمی، ظرفیت های فلات مرکزی، جاذبه های گردشگری، خطوط ساحلی و مرزهای آبی بین المللی، سرمایه انسانی جوان و مستعد، تجربیات مدیریتی و ظرفیت های علمی و فناوری، زمینه ساز پیشرفت و تحول دریاپایه و خشکی پایه بعنوان قطب ارتباطات منطقه ای و بین المللی است». در یکی از تدابیر سند الگو هم آمده است: «بسترسازی برای پراکندگی متعادل جمعیت و توازن منطقه ای بر پایه توانمندی های سرزمینی و اصول آمایش با تخصیص امکانات و تشویق و آسان سازی سرمایه گذاری و شکوفاسازی مناطق کمتر برخوردار با اولویت نواحی مرزی بخصوص سواحل و جزایر جنوبی».
نظر به اهمیت مبحث مورد اشاره، این یادداشت به تبیین ابعاد آن می پردازد.
بررسی نظام بین المللی در دوره های گذشته و حال، مبین آن است که محدوده نظام بین المللی، قبل از دوره جدید در اطراف شبکه های ارتباطیِ آبی و رودخانه های آسیا، خاورمیانه و دریای مدیترانه، و در دوره جدید در اطراف اقیانوس های آرام و اطلس بوده است.
استفاده از ظرفیت های دریایی و ساحلی در زمره مهم ترین راهبردهای توسعه اقتصادی به صورت عام و آمایش سرزمین به صورت خاص در اغلب قریب به اتفاق کشورها قلمداد می شود. ازاین رو، توسعه دریامحور و به دنبال آن، توزیع و پراکنش جمعیت و فعالیت در نواحی ساحلی در خلال زمان، تکوین و تکامل پیدا کرده است بگونه ای که متراکم ترین کلان شهرهای فراملی در جهان امروز، شهرهای بندری و ساحلی هستند.
ایران هم در زمره کشورهایی است که از موقعیت دریایی مناسبی برخوردار می باشد و می تواند به فراوانی از موهبت های دریایی بهره مند شود. واقع شدن در سواحل جنوبی دریای خزر از سمت شمال، خلیج فارس و دریای عمان و بخصوص تنگه راهبردی هرمز از سمت جنوب، موقعیت دریایی بسیار حساس و راهبردی ای را برای ایران به ارمغان آورده است.
کشور ایران می تواند علاوه بر برخورداری از مزایای اقتصادی و بهره مندی از دریانوردی تجاری، با تعریف نیروی دریایی کارآمد و راهبردی از مزیت های نیروی دریایی قدرتمند برخوردار شود و بدین شکل به ارتقای جایگاه قدرت منطقه ای و فرامنطقه ای خود کمک نماید.
ایران دارای سه ساحل ممتاز و کم همتا است: ۱- خزر در شمال، راهی را برای ایران برای رسیدن به اروپای جنوبی و شمالی از طریق دسترسی به دریاهای سیاه و بالتیک مهیا کرده است؛
۲- خلیج فارس که پهنه آن، تنها نیمی از خزر است از بیشتر جهات برای ایرانی ها راهبردی به شمار می رود؛
۳- کرانه مکران که ایران را بی واسطه به اقیانوس هند پیوند زده است.
علی رغم موقعیت جغرافیایی و سیاسی و ظرفیت های بسیار زیاد ایران -مانند مجاورت با عرصه های اقیانوسی، تنگه های بین المللی، سواحل طولانی، خصوصیت های حمل و نقل پیوندی و همسایگان محصور در خشکی- برای توسعه اقتصادی دریامحور، نگاههای توسعه در کشور به علل مختلف، دریاگریز و خشکی محور و متأثر از خصوصیت طبیعی و پایدار ایران «دریاپیرامونی» است.
به عبارت بهتر، علیرغم این سه ساحل ممتاز، آنها به علت ارتفاع زیاد فلات ایران در حاشیه کشور مانده و به درون کشیده نشده اند.
چنان که از ۳۱ استان کنونی، تنها ۷ استان، دریایی و بقیه فاقد ساحل اند. در حالیکه در سال ۱۳۶۳ مقام معظم رهبری در مورد اهمیت نقش دریا در دیدار با مسؤلان عقیدتی-سیاسی و فرماندهان نیروی دریایی ضمن اشاره به این که «ما یک ساحل طولانی در دریا داریم و دریا مال ما است؛ دریا جولانگاه ما است؛ دریا، محل استفاده و تغذیه ما است؛ دریا، محل عبور و مرور ما است؛ دریا، محل حفاظت ما از مرزهایمان است.» بر جایگاه راهبردی و مهم دریا و عرصه های دریایی تاکید کردند.
پیش رفتن سیاست تمایل به دریا با وجود همراهی کلان نظام و اسناد توسعه ای، به جهشی عمومی و هماهنگ در تمام زمینه های اداری، سیاسی و اقتصادی نیاز دارد؛ و به نظر می آید استفاده از راهکاهای ذیل می تواند در این حوزه راه گشا باشد:
– ایجاد وزارت امور دریاها، سواحل و جزایر به منظور ایجاد هماهنگی، همسویی و شفافیت قوانین و مقررات بخش های سه گانه (دولتی، تعاونی و خصوصی) و مدیریت یکپارچه سواحل
– انتخاب پایتخت اقتصادی ساحلی و آمایش نواحی ساحلی به منظور ارتقای توانمندی های ملی
– وابسته سازی سایر بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای به سواحل ایران و بهرمند شدن از توسعه بنیادین فناوری دریایی
– ارتقای مشارکت های مردمی و بخش خصوصی در برنامه ریزی، اجرا، نظارت و پایش سیاست ها و برنامه ها
– استفاده هوشمندانه از ظرفیت ها و توانمندی های نرم افزاری و سخت افزاری نهادهای نظامی و انتظامی برای توسعه دریامحور
– هم افزایی کنشگران توسعه در نواحی ساحلی مبتنی بر ارتقای توانمندی های ساحلی و دریایی در چارچوب مشارکت با کشورهای محصور در خشکی به منظور وابستگی های متقابل و تضمین امنیت
– توسعه و تقویت روحیه دریایی در ایرانیان، تزریق فرهنگ دریایی از طریق تمرکز بر آموزش وپروش در دوران کودکی، گسترش ورزش های دریایی و هم ایجاد شبکه های رادیو-تلویزیونی ویژه دریا
– تغییر در نظام تقسیمات کشوری با اجرای قانون اساسی برای دادن اختیارات به استان ها بخصوص در زمینه های تجاری و اقتصادی
– گزینش راهبرد سیاست خارجی درهای باز و وارد شدن در فضای جریان ها از طریق ارتباط مسالمت آمیز با همه مناطق هفده گانه جغرافیای سیاسی و کشورهای جهان
– تقویت مزیت های نسبی درون کشوری و ورود به بازارهای جهانی
– ایجاد بسترهای مناسب برای سرمایه گذاری کلان مقیاس خارجی در زمینه های راه آهن، انرژی های دریامحور، خورشیدی و…
منبع: rentx.ir
