تمرکز دولت بر اعطای بی ضابطه تسهیلات بانکی به دانش بنیان ها و بازار های جذاب موازی، سبب خارج شدن بخش خصوصی از این حوزه شده است.
به گزارش اجاره به نقل از مهر، موضوع تامین مالی و سرمایه گذاری، اگر اولویت اول شرکت های دانش بنیان نباشد بدون شک در اولویت های بعدی از اهمیت بالایی برخوردارست. در سالهای قبل عمده تامین مالی این شرکتها بر روی تسهیلات بانکی دولتی متمرکز شده بود و بخش خصوصی نقش پررنگی را ایفا نمی کرد. طبیعتاً هم باتوجه به سوددهی بالا و بدون ریسک بازارهای غیر مولد و سوداگرایانه مثل بازار مسکن، ارز و سکه، انتظار سرمایه گذاری بخش خصوصی در این بازار انتظار دور از ذهنی است. با این وجود بنظر می رسد در سالهای قبل بستر ورود بخش خصوصی به این حوزه فراهم گشته است. بگفته امیر ناظمی، رییس سابق سازمان فناوری اطلاعات ایران سیاست های توسعه نوآوری همیشه در لبه مرزی است که یک سوی آن کاهش مداخله دولت می باشد و سوی دیگر آن نیاز به پشتیبانی دولتی برای کاهش ریسکی که در نوآوری همیشه نهفته است! بنا بر این هم سیاست نوآوری کار ساده ای نیست. وی اضافه می کند: همین موضوع در سیاست تامین مالی نوآوری پیچیدگی دوچندان دارد؛ چونکه تامین مالی مستقیم دولتی می تواند پر از فساد باشد؛ خصوصاً وقتی ارزیابی های انسانی جایگزین معیارهای عینی و شفاف شود. از طرف دیگر تامین مالی با بهره گیری از تعدادی از روش ها مانند وام دادن نیز اساساً برای استارت آپ ها روش مطلوبی نیست. در حقیقت بهتر است استارت آپ ها از سرمایه گذاری جسورانه بجای وام استفاده کنند. ارزیابی دارایی ها و ریسک بالا؛ دو مشکل اصلی دانش بنیان ها بررسی ها نشان میدهد ارزیابی دارایی های نامحسوس و ریسک های بالا از با اهمیت ترین مشکلات سرمایه گذاری در این عرصه هستند. ارزیابی یک کسب وکار در شروع فعالیت، یعنی زمانی که کسب وکار هنوز به سوددهی نرسیده است، کاری دشوار و پیچیده است برای اینکه باید شاخصهای مهمی همچون تیم مدیریتی، روند بازار و تقاضا برای محصول، ریسک های فنی و بازاریابی و همین طور بودجه لازم برای توسعه محصول، مورد بررسی قرار داده و سپس توافقات لازم را صورت دهند. بگفته سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، ارزش گذاری چالش بزرگی برای اقتصادیست که به دارایی های نامشهود شرکتها فکر نکرده است. افشین کلاهی، رییس کمیسیون کسب وکارهای دانش بنیان اتاق ایران در این زمینه می گوید: باید که دارایی های نامشهود شرکتها رسمیت پیدا کند. در چند سال قبل بانکها ارزش گذاری درستی در مورد شرکتها نداشته اند. باید در نظر داشته باشیم سرمایه های نامشهود یک شرکت است که در اولویت قرار دارد و سرمایه گذاری باید برای دانش بنیان بودن و نیروی انسانی شرکتها اتفاق بیفتد. در صورتی در فضای سنتی بازار فقط دنبال این هستند که هزینه ملک و وسایل اداری را پرداخت کنند. در موضوع ریسک هم ابزارهایی مثل صندوق های پوشش ریسک، ابزارهای مشتقه و بیمه های تضمین سرمایه بمنظور پوشش ریسک در دنیا استفاده می شود که تا حالا در ایران مورد استقبال قرار نگرفته است. صندوق های جسورانه در بازار سرمایه این نوع سرمایه گذاری ها، در زمینه سرمایه های جسورانه یا خطر پذیر ( Venture Capital) و به اختصار VC جای می گیرد که دو خاصیت بارز دارند: اولاً مستعد جهش و رشد ارزش هستند و ثانیاً دارای ریسک فراوانی است. در حقیقت سرمایه گذاری مخاطره پذیر عبارت است از عرضه وجوه مالی به شرکت های تازه تأسیس که سابقه تاریخی چندانی برای جذب سرمایه از منابع تامین مالی سنتی مانند بازارهای عمومی یا مؤسسات وام دهنده ندارند. شرکت های تازه تأسیس، شرکت های دانش بنیان یا کارآفرینانی می باشند که برای توسعه برنامه های تجاری خود نیازمند وجوه مالی بوده و اغلب فاقد دارایی های مشهود هستند که بتوان از آنها برای تضمین وام استفاده نمایند. علاوه بر این، جریان وجه نقد منفی در این شرکتها دلیل دیگری است که بانکها و سایر مؤسسات وام دهنده و همین طور بازار سهام، علاقه ای به تامین مالی و پشتیبانی از طرح های این شرکتها ندارند. لازم به ذکر است شرکت های سرمایه گذاری VC پیش از قبول سرمایه گذاری، ارزیابی همه جانبه ای بر تمام مؤلفه های اقتصادی شرکت نوپا انجام می دهند. عمر سرمایه گذاری خطرپذیر در جهان به بالای ۷۰ سال پیش باز می گردد. با این وجود سرمایه گذاری خطرپذیر در ایران بیش از ۱۰ سال سن ندارد و نخستین صندوق VC در سال ۱۳۹۱ تشکیل شد. سرمایه گذاری خطرپذیر در ایران حوزه ای جوان است که البته در ضمن سالیان گذشته بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. هم اکنون بیش از ۱۰۰ سرمایه گذار خطرپذیر در کشور مشغول به فعالیت هستند. هم اکنون ارزش کل صندوق های جسورانه(VC) که در بازار سرمایه قابل معامله هستند، حدود ۲۴۰ میلیارد تومان است که نسبت به رقم ۱۰ هزار میلیارد تومانی صندوق های ETF رقم قابل توجهی نیست. تأمین مالی جمعی؛ تازه ترین شیوه همین طور یکی دیگر از زمینه های حمایتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای توسعه زیست بوم اقتصاد دانش بنیان و خلاق، ابزار تامین مالی جمعی یا کراد فاندینگ است. در این روش، پروژه های توجیه پذیری که به سبب کمبود منابع اجرا نشده، با جمع آوری سرمایه های خرد از عموم مردم، تامین مالی شده تا پروژه به بهره برداری برسد و در پایان، سود و زیان پروژه بین صاحب طرح و سرمایه گذاران تقسیم خواهد شد. علی ناظمی، معاون سرمایه گذاری صندوق نوآوری و شکوفایی با اعلان اینکه مردم با حداقل سرمایه ۵۰۰ هزار تومانی می توانند روی طرح های دانش بنیان سرمایه گذاری کنند، اضافه می کند: در صورت پیش رفتن پروژه، مردم در سود شرکت سهیم خواهند بود و اگر پروژه با شکست مواجه شود، صندوق نوآوری و شکوفایی صددرصد پول سرمایه گذاری شده را به سرمایه گذاران از قشر مردم باز می گرداند. بگفته وی تا حالا ۲۴ طرح دانش بنیان پس از داوری ها انتخاب شدند که امکان سرمایه گذاری از طرف مردم را دارند. ظرفیت های دیگری هم موجود است پیشنهاد دیگر ایجاد یک تابلوی اختصاصی برای دانش بنیان ها در بازار فرابورس است. بگفته میثم فدایی، مدیرعامل شرکت فرابورس ایران برای شرکت های کوچک تر در فرابورس تابلویی در سالهای قبل به وجود آمده به نام تابلوی بازار شرکت های کوچک و متوسط، که نیاز به باز طراحی دارد برای اینکه در این بازار افراد حقیقی به سختی می توانند ورود پیدا کنند و همین طور حجم سفارش های این بازار باید ۵۰۰ میلیون تومان باشد که برای یک شرکت استارتاپی کوچکی عدد بالایی است.
مدیر عامل فرابورس اضافه کرد: ضوابط پذیرش استارتاپ ها در بازار سرمایه نیز در سازمان بورس مصوب شده و تا یک ماه آتی ابلاغ می شود. در آخر باید تاکید کرد استفاده از منابع بانکی دولتی در امتداد پشتیبانی از دانش بنیان ها هرچند لازم است ولی بطور قطع ساده ترین و پرآفت ترین راهی بوده که در سالهای اخیر انتخاب شده است. همین طور که بگفته برخی فعالان دانش بنیان این حمایت های مالی در اولویت شرکت های دانش بنیان نیست و بحث هایی مثل تامین بازار اولویت بالاتر دارد. خبرگزاری مهر در گزارشی به این مساله پرداخته است. با این وجود آنچه که قطعی است افزایش مشارکت بخش خصوصی در طرح های دانش بنیان بطور قطع به رشد و نمو این بخش مهم از اقتصاد کمک خواهدنمود.
