به گزارش اجاره معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با شعار رفتن از اقتصاد نفتی به اقتصاد دانش بنیان در حالی به پایان کار خود رسیده است که تعداد شرکتهای دانش بنیان به بیشتر از ۵۷۰۰ شرکت رسیده و درآمد این شرکت ها پارسال به بیشتر از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان رسیده و ۸۳ شرکت استارت آپی در حوزه های مختلف تخصصی توسط ایرانی ها خارج از کشور در ایران تشکیل شده است.
به گزارش اجاره به نقل از ایسنا، “ارتقای اقتدار ملی”، “تولید ثروت و افزایش کیفیت زندگی مردم از راه افزایش توانمندی های فناوری و نوآوری در کشور”، “ارتقای نظام ملی نوآوری”، “اقتصاد دانش بنیان از راه هماهنگی و هم افزایی بین بخشی و بین دستگاهی”، “ارتقای ارتباط دانش با صنعت و جامعه”، “تسهیل تبادلات بین بخش های عرضه و تقاضای فناوری و نوآوری و تجاری سازی دستاوردهای فناوری و نوآوری” و “توسعه شرکتهای دانش بنیان” همچون اهدافی بوده است که بر مبنای آن در سال ۱۳۸۵ مبادرت به تاسیس نهاد جدیدی با عنوان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شد.
این معاونت بعد از تدوین و تصویب طولانی قانون پشتیبانی از شرکتهای دانش بنیان مبادرت به پشتیبانی از این نوع شرکت ها کرد، بگونه ای که هم اکنون ۱۱۰ نوع خدمت به شرکتهای دانش بنیان عرضه می شود که “معافیت از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی به مدت ۱۵ سال” و “تأمین تمام یا بخشی از هزینه تولید”، “عرضه یا به کارگیری نوآوری و فناوری با اعطاء تسهیلات کم بهره یا بدون بهره بلندمدت یا کوتاه مدت بر طبق عقود شرعی” تنها بخشی از این حمایت ها و تسهیلاتی است که برای این شرکت ها در نظر گرفته شده است.
با این حمایت ها تعداد شرکتهای دانش بنیان به ایستگاه ۵ هزار و ۷۰۵ رسیده است:
سال تعداد ۱۳۹۲ ۵۵ ۱۳۹۳ ۸۴ ۱۳۹۴ ۲۳۲۰ ۱۳۹۵ ۳۰۰۰ ۱۳۹۶ ۳۳۸۶ ۱۳۹۷ ۴۰۵۰ ۱۳۹۸ ۴۹۰۰ ۱۳۹۹ ۵۷۰۵ درآمد شرکتهای دانش بنیان از سال ۱۳۹۲ تابحال روند رو به رشدی دارد، بگونه ای که بر مبنای پیشبینی ها درآمد این شرکت ها در سال ۱۳۹۹ به بیشتر از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان خواهد رسید و این روند در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد می شود. میزان فروش شرکت ها در مرحله جمع آوری اطلاعات است. میزان درآمد این شرکت ها در سال ۹۷ به ۸۰ هزار میلیارد تومان رسید.
بیشترین تعداد شرکت ها در حوزه ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته، فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم افزارها و برق و الکترونیک فعال هستند:
فعالیت شرکتهای دانش بنیان در حوزه های مختلف فناوری
علاوه بر آن بیشتر از ۱۰۰۰ شرکت خلاق در برنامه توسعه زیست بوم شرکتهای خلاق ثبت شده است که از این تعداد ۵۳۳ شرکت در ارتباط با حوزه کسب و کارهای دیجیتال و فضای مجازی، ۱۳۸ شرکت در حوزه بازی، اسباب بازی و سرگرمی، ۸۸ شرکت در حوزه صنایع دستی، گردشگری و میراث فرهنگی، ۹۸ شرکت در صنایع دیداری و شنیداری، ۲۰ شرکت در یادگیری، چاپ و نشر و ۵۷ شرکت در حوزه طراحی و معماری مشغول فعالیت هستند.
همینطور ۴۳ شرکت هم در حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی، ۷ شرکت در حوزه هنرهای تجسمی و نمایشی و ۴۴ شرکت در سایر صنایع خلاق و فرهنگی فعالیت می نمایند.
در کنار شرکتهای دانش بنیان نوع یک و دو تولیدی و خدماتی، نوآور، خلاق، نسل جدیدی از شرکت ها هم به خانواده دانش بنیان ها اضافه شده است که با عنوان “دانش بنیان های نوع ۳” از آن یاد می شود.
این دسته از شرکت ها با دارا بودن معیارهای ارزیابی و با تشخیص شورای تخصصی دبیرخانه کارگروه ارزیابی شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان به مدت ۲ سال اجازه فعالیت دارند.
این شرکت ها شامل چهار گروه “شرکت هایی که محل اصلی فعالیت آنها در مناطق کمتر برخوردار است”، “شرکت های نقش آفرین در حل مسایل راهبردی یا اساسی کشور”، “شرکت هایی که محل اصلی فعالیت آنها پارک ها و مراکز رشد علم و فناوری است” و “شرکت های فعال در حوزه صنایع فرهنگی، خالق، نوآفرین و علوم انسانی و اجتماعی” هستند و رویکرد اصلی این شرکت ها رفع نیازمندی های راهبردی کشور است.
این روند افزایشی شرکتهای دانش بنیان و فناور در حالی است که مقرر است کشور از اقتصاد تک محصولی و خام فروشی به اقتصاد دانش بنیان کوچ کند که وجود شرکتهای کوچک و متوسط در این راه، روند حرکت کاروان علم و فناوری کشور را کند خواهد کرد، ازاین رو به نظر می آید ایجاد کنسرسیومی از شرکتهای دانش بنیان و ایجاد شرکتهای دانش بنیان بزرگ می تواند چشم انداز کشور را در رسیدن به اقتصاد دانش بنیان محقق کند.
میزان صادرات دانش بنیان
بر مبنای آمارهای دفتر کسب و کار بین المللی مرکز تعاملات بین المللی علم و فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تا کنون ۴ هزار خدمت برای توانمندسازی و توسعه بازار به ۲۵۰۰ شرکت دانش بنیان عرضه شده است و هم اکنون ۴۵۰ شرکت دانش بنیان توانمند در حوزه صادرات در کشور داریم و میزان صادرات دانش بنیان های ایرانی در سال ۹۸ بیشتر از ۶۰۰ میلیون دلار بوده است.
با عنایت به وضعیت کشور در بعد سیاست بین الملل اغلب محصولات دانش بنیان کشور به کشورهای عراق، افغانستان و سوریه صادر می شود، البته هستند شرکت هایی که موفق به صادرات محصولات خود به کشورهای امریکا، کانادا، استرالیا و بعضی از کشورهای اروپایی شدند.
حالا هم شرایط پاندمی کرونا بر بازارها حاکم شده است، ولی تلاش ها برای به ثمر رسیدن دستاوردهای تحقیقاتی ادامه دارد. بگونه ای که تابحال ۲۳ کارگزار صادراتی در کشورهای خارجی با هدف توسعه صادرات شرکتهای دانش بنیان و تسهیل در روند رشد صادرات دانش بنیان ایرانی از جانب این معاونت به راه افتاده است. یافتن شریک تجاری و بازاریابی محصولات شرکتهای دانش بنیان در کشورهای هدف مأموریت اصلی کارگزاران صادراتی است.
از این تعداد کارگزار صادراتی ۳ کارگزار صادراتی در ترکیه و آذربایجان، ۲ کارگزار صادراتی در روسیه و مابقی در کشورهای چین، افغانستان، کنیا، مالزی، اندونزی، عراق، سوریه، لبنان، عمان، هند، اقلیم کردستان، ازبکستان، بلاروس و انگلستان از جانب معاونت علمی ریاست جمهوری مستقر هستند.
بیشترین میزان صادرات بر مبنای ارزش دلاری در سال ۹۸ به ترتیب در حوزه های “دارو و تجهیزات پزشکی شامل داروهای شیمیایی، داروهای نانو، زیست فناوری”، “مواد پیشرفته، پلیمر، مواد و رزین شیمیایی” و “ماشین آلات و تجهیزات صنعتی” بوده است.
این در شرایطی است که بودجه این نهاد در بودجه ۱۴۰۰ با وجود اقدامات بزرگی که در زمینه توسعه اقتصاد دانش بنیان انجام داده، با رشد ۲۳ برابری به عدد ۶۰۰ میلیارد تومان رسیده است.
دستاوردهای معاونت علمی تا افق ۱۴۰۰
دولت دوازدهم به انتهای عمر خود رسیده است و بررسی عملکرد معاونت علمی در این بازه زمانی نشان داده است که بعضی از مهم ترین دستاوردهای حوزه پشتیبانی از توسعه فناوری های راهبردی به این شرح است:
حوزه فناوری دستاوردها زیست فناوری جایگاه اول در منطقه و رتبه ۱۳ در دنیا از نظر تولیدات علمی دو برابر شدن تعداد شرکتهای دانش بنیان حوزه زیست فناوری رتبه دوم داروهای زیستی در آسیا پس از ژاپن نهایی و وارد بازار شدن ۱۹ داروی مبتنی بر زیست فناوری در دولت یازدهم و دوازدهم نانوفناوری جایگاه اول در منطقه و چهارم در دنیا از نظر تولیدات علمی دو برابر شدن حجم صادرات و فروش طب بازساختی وسلول های بنیادی تجاری سازی بیشتر از ۸۰ محصول سلولی توسط ۱۰۵ شرکت ایجاد نخستین شهر سلول در ایران راه اندازی ۴ مرکز جامع طب بازساختی در تهران، مشهد، تبریز و شیراز آب، خشکسالی و محیط زیست دستیابی به دانش فنی اکتشاف و استحصال آب های ژرف برای نخستین بار در آسیای جنوب غربی ایجاد واحد پایلوت شورورزی و احیای کانون های گرد و غبار در منطقه خوزستان علوم شناختی راه اندازی جامع ترین آزمایشگاه ملی علوم شناختی کشور با سرمایه ۱۰ میلیون دلاری در دانشگاه تهران یکی از خروجی های اصلی زیست بوم اقتصاد دانش بنیان، پتنت های بین المللی است که علاوه بر افزایش کیفیت پژوهش ها، امکان تجاری سازی آنها را سبب خواهد شد، ضمن آنکه کسب و کارهای نوین هم حول این پتنت ها شکل خواهد گرفت.
ازاین رو پشتیبانی از ثبت بین المللی پتنت ها یکی از برنامه های معاونت علمی بود که رشد قابل توجهی در ثبت بین الملل اختراعات رخ داد، بگونه ای که ۳۵ ثبت اختراع بین المللی در سال ۲۰۱۳ به ۱۴۰ پتنت تا سال ۲۰۱۸ رسید.
برنامه همکاری با ایرانی ها خارج از کشور
برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور از اسفند ماه سال ۱۳۹۳ با هدف ایجاد سـاز و کـاری جهت بهره مندی از دانش و تجارب پرارزش محققان و متخصصان ایرانی خارج از کشور در چارچوب برنامه هایی چون پسا دکتری، فرصت مطالعاتی، اساتید مدعو و معـین، تأسـیس شـرکت فنـاور و برگـزاری سـخنرانی و کارگـاه تخصصـی، پـروژه تخصصی جایگزین خدمت سربازی با تاکید بر مدل چرخش مغزها طراحی و اجرایی شده است.
مخاطبان ایـن طـرح دانش آموختگان دوره دکتـری از یکـی از ۱۰۰ دانشـگاه برتـر دنیـا، اسـاتید یکـی از ۲۰۰ دانشـگاه برتـر دنیـا و متخصصـان و کارآفرینان فعال در یکی از مؤسسات شاخص علمی و فناوری یا شرکتهای دانش بنیان خارجی هستند.
تجربه موفق این برنامه در شکل گیری زیرسـاختی مناسـب و سـریع جهـت اسـتفاده از ظرفیـت و تـوان علمـی و فناوری متخصصان ایرانی در حوزه های مختلف تخصصی منجر بـه مشـارکت بـیش از ۴۷۰۰ نفـر از متخصصـان و محققـان ایرانی خارج از کشور در این برنامه شده، بیشتر از ۱۲۰۰ نفر از محققان و متخصصان ایرانی دانشگاه های برتر دنیـا از کشورهای امریکا، کانادا و کشورهای اروپایی الان به کشور بازگشته اند که ۱۹ درصد آنها فارغ التحصـیل ۲۰ دانشـگاه برتر دنیا چون ام آی تی، استنفورد، کمبریج، هاروارد، برکلی، ایلینوی، امپریال کالج، پرینستون، میشیگان، ملـی سـنگاپور، ای پی اف ال سوئیس بوده و حدود ۷۹ درصد این افراد تجربه زندگی بیشتر از ۵ سال را در خارج از ایران داشته انـد کـه نشان دهنده سطح بالای کیفی و ارزش بالای یکایک آنها است.
آمار برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور
همینطور تابحال ۸۳ شرکت استارت آپ در حوزه های مختلف تخصصی توسط این افراد بوجود آمده که زمینـه اشـتغال تخصصی مستقیم برای بیشتر از ۲۴۰۰ نفر از بهترین متخصصان و فارغ التحصیلان داخلی را فراهم نموده است. تابحال بـیش از ۳۴۰ نفر از محققان بازگشته به کشور در برابر برنامه مذکور جذب هیات علمی دانشگاه های تراز اول داخلی شده کـه ایـن امر در بالا رفتن سطح کیفی فعالیتهای پژوهشی، آموزشی و بین المللی دانشگاه ها تاثیر شایانی داشته است.
زمینه ها و آمار اشتغال محققان و متخصصان ایرانی بازگشته به کشور
عملکرد این برنامه از سال ۱۳۹۳ نشان داده است که همکاری با محققان و متخصصان ایرانی بازگشته به کشور با نرخ رشد بـالایی در زمینـه هـای مختلـف همـراه است:
سال دستاوردها ۱۳۹۳ کمتر از ۳۰ درخواست همکاری ۱۳ قرارداد همکاری ۵ پایگاه تخصصی ۱۳۹۴ کمتر از ۲۰۰ درخواست همکاری ۱۱۰ قرارداد همکاری ۱۵ پایگاه تخصصی ۱۳۹۵ بیشتر از ۱۰۰۰ درخواست همکاری ۴۴۳ قرارداد همکاری ۴۸ پایگاه تخصصی ۹۶-۹۷ بیشتر از ۳ هزار درخواست همکاری ۵۵۰ قرارداد همکاری بیشتر از ۷۰ پایگاه تخصصی
