به گزارش اجاره با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری در ایران، برخی به دنبال رسیدن به توافقی با غرب جهت احیای برجام هستند. اما در این حوزه سوالاتی جدی مطرح است که پاسخ به آنها ضروری می باشد.
به گزارش اجاره به نقل از مهر، با نزدیک شدن انتخابات ریاست جمهوری در ایران، برخی به دنبال رسیدن به توافقی با غرب جهت احیای برجام هستند. اما در این حوزه سوالاتی جدی مطرح است که پاسخ به آنها ضروری می باشد. چون که شواهد گویای آن می باشد که باز هم خطوط قرمز اعلام شده از جانب رهبری در این مذاکرات زیر پا گذاشته شده است و به نظر می آید خسارت محض دیگری در راه می باشد.
چرا برجام شکست خورد؟
امروز دیگر برای هر ناظر منصفی روشن شده است که برجام چیزی جز خسارت برای ایران نبوده است. اما چرا برجام نتوانست انتظارات را آن گونه که مسببان برجام ادعا می کردند برآورده سازد؟ عمده اشکالات برجام را میتوان در چند مورد زیر خلاصه کرد:
۱- فقدان تضمین های لازم برای انجام تعهدات طرف های غربی
بر خلاف ادعای تیم مذاکره کننده ایرانی، برجام فاقد یک سازوکار جدی قانونی برای اجبار طرف های غربی به انجام تعهداتشان بود. حضور آمریکا در این توافق بر مبنای یک دستور اجرایی از جانب رئیس جمهور این کشور انجام گرفته بود که با تغییر دولت در آمریکا، ترامپ به آسانی آنرا زیر پا گذاشته و از آن خارج شد! علاوه بر آمریکا، کشورهای اروپایی هم عملاً به تعهدات برجامی خود پایبند نبودند.
۲- فقدان سازوکار صحیح و منصفانه برای رفع اختلاف
سازوکار حل اختلافات در برجام (مکانیزم ماشه) بگونه ای طراحی شده بود که عملاً هر اعتراضی که ایران به نقض عهد طرف های غربی می کرد می توانست منجر به بازگشت قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل ضد ایران شود! این مورد یکی از علل مهم مماشات دولت با نقض عهدهای مختلف طرف های غربی بود.
۳- تعلیق شدن تحریم ها به جای لغو آنها
اگرچه بعد از امضای برجام رئیس جمهور کشورمان رسماً اعلام نمود که همه تحریم ها «لغو» و نه «تعلیق» شده اند، اما حقیقت این بود که این تحریم ها با دستور اجرایی رئیس جمهور آمریکا در دوره های ۱۲۰ روزه تعلیق می شد و تعلیق مجدد آن نیازمند دستور جدید بود. ازاین رو علیرغم تعلیق برخی تحریم ها به علت آنکه همواره سایه تحریم بر سر اقتصاد ایران بود، ریسک همکاری با ایران برای طرف های خارجی کاهش پیدا نکرد و عملاً اثر تحریم ها به جای خود باقی ماند.
۴- حفظ ساختار تحریم ها
اما مبحث آخر این که باآنکه دولتمردان ایران ادعا می کردند ساختار تحریم های آمریکا شکسته شد، اما حقیقت این بود که ساختار تحریم ها کاملاً محفوظ مانده بود و بازگشت تحریم ها به یک امضا یا عدم امضا وابسته بود. ازاین رو تحریم ها نتیجه عملی برای ایران نداشت و صرفا روی کاغذ تعلیق شده بود.
جالب این جاست که همه نقاط ضعف برجام مواردی هستند که بارها بعنوان خطوط قرمز مذاکرات از جانب رهبری نظام تذکر داده شد اما تیم مذاکره کننده ایران عجولانه عمل و این خسارت بزرگ را به کشور تحمیل کرد.
اختلافات ایران و آمریکا درباره شروط بازگشت به تعهدات برجامی
اما با روی کار آمدن یک دولت دموکرات در آمریکا، امید جریان غربگرا برای احیای برجام شدت یافت و منجر به مذاکرات فشرده ای در وین برای بازگشت آمریکا به برجام شد. این دفعه هم رهبری نظام «حرف قطعی» و موضع رسمی ایران را در مذاکرات پیش رو چنین اعلام نمودند که بازگشت ایران به تعهدات برجامی خود مشروط به لغو همه تحریم های آمریکا و راستی آزمایی ایران نسبت به این اقدامات خواهد بود (۱). اما شروط آمریکا برای بازگشت به برجام چیست؟
مصاحبه ای یکی از مقامات ارشد وزارت خارجه آمریکا در ۲۱ آوریل به خوبی گویای راهبرد آمریکا درباره مذاکرات وین است. این مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا در این مصاحبه تحریم ها را به سه بخش تقسیم کرده است: دسته اول تحریم هایی هستند که آمریکا حاضر است آنها را برای بازگشت به برجام بردارد. دسته دوم تحریم هایی است که آمریکا به هیچ وجه حاضر به برداشتن آنها نیست و دسته سوم تحریم های جدید وضع شده در دولت «ترامپ» بوده یا تحریم هایی است که برچسب تحریمی آنها تغییر کرده است. به قول این مقام آمریکایی، همه تحریم های موجود در دسته سوم هم برداشته نخواهد شد و باید بر سر آنها مذاکره شود.
این مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا در بخش دیگری از مصاحبه خود درباره تقدم اقدامات آمریکا در بازگشت به تعهدات برجامی خود می گوید: «توالی ای که در آن ایالات متحده پیش از این که ایران کاری انجام دهد همه کارها را انجام دهد توالی قابل قبولی نیست. ما این مورد را برای ایران روشن کرده ایم.»
وی همینطور درباره راستی آزمایی ایران از اقدامات آمریکا می گوید: «اگر موضع ایران این باشد که ایالات متحده برای بازگشت به انطباق [با برجام] احتیاج به لغو کلیه تحریم ها دارد، سپس ایران باید آنها را تأیید کند و فقط در این صورت ایران اقدام خواهد کرد، این توالی ای نیست که ما بتوانیم آنرا بپذیریم».
اما موضع دولت دموکرات آمریکا درباره عرضه تضمین به خارج نشدن از برجام هم در نوع خود جالب توجه است. یکی از مقامات ارشد وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به سوال معاون بخش اخبار آفریقا و خاورمیانه روزنامه «وال استریت ژورنال» می گوید: «واضح است چیزی بعنوان ضمانت وجود ندارد. این یک درک سیاسی است و در زمان برجام کاملاً مشخص بود که این حق حاکمیت همه شرکت کنندگان است که تصمیم بگیرند که آیا می خواهند مشارکت خویش را حفظ کنند یا خیر».
در مذاکرات وین مقرر است کدام برجام احیا شود؟!
اکنون پرسش این است که مقرر است کدام برجام احیا شود؟ آیا همان برجامی که در آن هیچ تضمینی برای اجبار طرف های غربی در عمل به تعهداتشان وجود ندارد؟ آیا همان برجامی که ساختار تحریم های آمریکا در آن حفظ می شود و تعلیق تحریم ها (و نه لغو آنها) مشروط به امضای رئیس جمهور آمریکا آن هم برای دوره های ۱۲۰ روزه خواهد بود؟! طبیعی است بازگشت به چنین توافقی، تکرار همان خسارت محضی خواهد بود که وضعیت امروز کشور نتیجه همان توافق است.
موضوع زمانی نگران کننده می شود که اخباری از توافق میان تیم مذاکره کننده ایرانی و طرف های غربی به گوش می رسد. بعنوان نمونه عراقچی در ضمن مصاحبه ای از آغاز نگارش متن توافق سخن گفته و رئیس جمهور اخیرا عنوان کرده که «تحریم شکسته شد».
باید توجه داشت که در آستانه انتخابات این شائبه وجود دارد که برخی بخواهند برای مدیریت افکار عمومی با هدف پیروزی در انتخابات، به قیمت زیر پا گذاشتن خطوط قرمز اعلام شده و تن دادن به توافقی ضعیف در ماه های آخر تصدی ریاست جمهوری، گشایشی موقت در کشور ایجاد نماید. ازاین رو تمام ارکان حاکمیت، بخصوص مجلس شورای اسلامی، باید مراقب باشند تا منافع ملی فدای منافع حزبی و جناحی نشود و مانند سال ۹۴ خطوط قرمز سیاست خارجی جمهوری اسلامی زیر پا گذاشته نشود و خسارت محض برجام تکرار نگردد. ۱-https: //www.state.gov/briefing-with-senior-state-department-official-on-recent-u-s-engagement-in-vienna-regarding-the-jcpoa-2/
